Ғалла экинлари

Gullash fazasini aniqlash

Boshoqchada 1—2 tadan 5 tagacha va undan ko’proq gul bo’ladi. Gul (makkajo’xoridan boshqa o’simliklarda) ikki jinsli bo’lib, ikkita gul qobig’idan — pastki yoki tashqi qobikdan (kiltiqli formalarda bu qobikdan qiltiq chiqadi) va ustki yoki ichki qobiqdan tashkil topgan. Tashqi gul qobig’i qavariq-botiq shaklda, boshoqcha qipig’iga qaraganda bir muncha mayin bo’ladi. Ichki gul qobig’ining ancha yaqqol ko’rinib turadigan ikkita qirrasi bor.

Ana shu qobiqlar orasida ikkita patsimon tumshuqchali gul tugunchasi va uchta (sholida oltita) changchi joylashgan, changchilarning har biri ingichka ip va ikki uyali changdondan tashkil topgan. Gulning asosida, qobiqlar bilan gul tugunchasi o’rtasida ikkita nozik parda— lodikula bo’ladi. O’simlik gullaganda bu pardalar bo’rtib, gulning ochilishiga yordam beradi.

Makkajo’xorining guli ayrim jinsli — erkak gulida changchilar, urg’ochi gulida urug’chi bo’ladi. Erkak gullari ro’vakda, urg’ochi gullari so’tada joylashgan.

Gullash fazasini faqat chetdan changlanadigan o’simliklar­da aniqlash mumkin. Javdarda boshoqlarning 75% da changdon tashqariga chikqanda, makkajo’xorida ro’vak (erkak to’pgul)ning changi to’zg’iganda, urg’ochi tungul (so’ta)ning barg o’ramidan ipsimon tumshuqchalar tutami paydo bo’lganda gullash fazasi boshlangan hisoblanadi. Gullashdan keyin urug’lanish hodisasi bo’lib o’tadi. Bunda gulning changi urug’chining tumshuqchasiga tushib, uning tugunchasigacha yetib boradi va urug’kurtakni urug’lantiradi.

Ana shundan keyin donning to’lishish fazasi boshlanadi. Bu davrda don zo’r berib bo’yiga o’sadi, tarkibidagi suv miqdori ortib boradi, ammo quruq modda hali kam to’planadi. To’li­shish fazasining boshida donning rangi oqish yoki havo rang yashil, fazaning oxiriga kelib, yashilgacha o’zgaradi. Donning to’lishish fazasi sut pishiqlik davri boshlanishigacha davom etadi. Bu fazaning boshlanganini aniqlash qiyin bo’lganligidan odatda u qayd qilinmaydi.