Ғалла экинлари

1000 dona urug’ vaznini aniqlash

Urug’larning yuqori sifat ko’rsatkichlaridan biri 1000 donasining grammlar bilan ifodalangan og’irligidir. 1000 dona urug’ vaznining yuqori bo’lishi urug’larning yirikligini bildiradi. Urug’lar bir xilda yirik-mayda bo’lganda esa don tarkibining tig’izligini va shu bilan birga ozik moddalar zaxirasining ancha ko’pligini bildiradi.

1000 dona urug’ning vazni quyidagicha aniqlanadi: toza urug’­lar fraksiyasidan har biri 500 donadan iborat bir yo’la ikki namuna olinib, ularni 0,01 g. gacha aniqlikda tortiladi. Namunalar og’irligidagi farq 3 foizdan ortiq bo’lmasa, 1000 dona urug’­ning vazni shu namunalardan olingan o’rtacha arifmetik miqdor tariqasida yirik urug’li ekinlar urug’i uchun 0,1 g va mayda urug’li ekinlar urug’i uchun 0,01 g. gacha aniqlik bilan hisoblab chiqiladi. Agar har ikki namuna og’irligidagi farq 3 foizdan ortiq bo’lsa, uchinchidan namuna olinadi va bir-biridan eng kam farq kiladigan ikkita namunaga qarab 1000 dona urug’ning vazni aniqlanadi.

Ayrim xollarda urug’larning mutlak og’irligini aniqlash mum­kin. 1000 ta mutlak kuruk urug’ning og’irligi, urug’larning mutlak og’irligiga teng bo’ladi. Urug’larning mutlak og’irligi:

formulaga muvofik aniqlanadi

Bu yerda: g—1000 dona urug’ning mutlak og’irligi; G—1000 dona urug’ning xakikiy namlikdagi og’irligi; V—urug’larning namligi, foiz hisobida.
Donning sifat ko’rsatkichlaridan biri uning natura og’irligidir.

Donning natura og’irligi deb, uning 1 litrdagi grammlarda ifodalangan massasi tushuniladi. Natura og’irligi ba’zan donning hajmiy og’irligi deb ham ataladi. Donning natura og’irligi uning to’lishganligiga, ifloslanganligiga va namligiga bog’liq. Donlar to’lishmagan, ya’ni puch bo’lsa, unda begona iflosliklar (organik iflosliklar) ko’p, namligi yukori bo’lsa ham natura og’irligi kamayib ketadi. Odatda donning natura og’irligi kancha yukori bo’lsa, uning sifati ham shuncha yukori buladi. Birok ba’zan natura og’irligi yukori bo’lib, donning sifati past ham buladi. Bunday xolda donga mayda yoki singan donlar, xar xil anorganik aralashmalar qo’shilgan bo’ladi. Bu begona aralashmalar donning naturasini oshiradi.

Davlat standartlari bo’yicha bug’doy, javdar, suli, arpa va kungabokar donining naturasi aniklanadi. Donning naturasi mamlakatimizning turli zonalarida turlicha kabul kilingan. Masalan, bug’doy natura og’irligining bazis kondisiyasi mamlakatimizning turli zonalarida 730-755 g\l kabul kilingan.

O’zbekiston uchun esa 750 g\l kabul kilingan.