Fakultetlararo jismoniy madaniyat va sport

Kuchni tarbiyalash. Zamonaviy sport mashg’ulot nazariyasi kuchni sportchining eng muhim jismoniy sifati deb qaraydi. Chunki kuch 13-14 yoshli basketbolchining harakat tezligini, maydonda siljishini hamda chidamlilik va chaqqonlik sifatlarini namoyon bo’lishida muhim ahamiyat kasb etadi.

Kuchni tarbiyalash uchun beriladigan mashqlar, muskul ishi qay tarzda (qanday rejimda) bajarilishiga bog’liqdir.

Bironta yukni ko’targanda muskul qisqaradi, bunda muskulning uchlari bir-biriga yaqinlashib qisqaradi hamda yo’g’onlashadi – bunday ish (rejimi) tarzi tarzi dinamik yoki izotonik hisoblanadi. Yukni harakatsiz holatda uni pastga tortish kuchini engib ushlab turilganda, muskul taranglashadi ammo qisqarmaydi - bunday ish rejimi statik yoki izometrik hisoblanadi.

Muskullarni ish rejimi izometrik bo’lishi 13-14 yoshli basketbolchilarga xos emas. Shuning uchun o’yinchilarni umumiy jismoniy tayyorgarlik jarayonida statik mashqlar chegaralangan bo’lishi hamda ular egiluvchanlik, muskullarni bo’shashtirish mashqlari bilan birga qo’shib olib borlgani ma’qul. Izotonik va izometrik ish rejimlarni oqilona qo’shib olib borilsa, yaxshi natijalarga erishish mumkin.

Sport amaliyotida kuchni tarbiyalash uchun “takroriy kuchlanish” va “maksimal kuchlanish” metodlaridan foydalaniladi.

“Takroriy kuchlanish” metodi asosan muskul massasini oshirish maqsadi uchun qo’llaniladi. Bunda yukning og’irligi o’rta bo’lishi va uni qisqa dam olishlar bilan mashq bajarishi hamda toliqish oqibatida harakat ko’nikmasi to’g’ri bajarilishi buzila boshlangunga qadar davom etishi kerak.

“Maksimal kuchlanish” metodi o’yinchilarda katta muskul ishini namoyon ettirish qobiliyatini rivojlantirishda qo’llaniladi. Biz maxsus tanlangan mashqlarda katta qarshiliklarni oz dam olishlar bilan qayta-qayta bajarishdan iboratdir.

43
Ushbu metodlardan foydalanishda, kuchna tarbiyalash uchun haddan tashqari ko’p mashq berish 13-14 yoshli basketbolchilarni harakatini tang holatga olib kelishi mumkin. Bunday hol ro’y bermasligi uchun kuchni tarbiyalash mashqlari bo’g’inlar harakatchanligini oshirish va bo’shashish mashqlari bilan birgalikda olib borilishi lozim.

Malakali 13-14 yoshli basketbolchilarda kuchni tarbiyalash uchun kompleks mashqlardan (ya’ni tezkorlikka urg’u berilgan kuchni va shu kabilarga yo’naltirilgan kuchni tarbiyalash) foydalanish maqsadga muvofiqdir.

Keyinchalik asta-sekin berilayotgan mashqlarni murakkablashtirish, og’irlikni oshirish, qaytarish sonini ko’paytirish, harkat tezligini etishtirish lozim.