Fakulteti servis sohasi iqtisodiyoti kafedrasi «narxni shakllantirish» fanidan

Ulgurchi narxlar — bu ishlab chiqaruvchi korxonalar va ulgurji savdo qiluvchi tashkilotlar o‘z mahsulotlarini sotadigan narxlar. Ulgurji narxlar qishloq xo‘jaligi va sanoat mahsulotini ishlab chiqarishda va muomalasida sarf bo‘lgan xarajatlardan va korxona bilan tashkilotlarining sotish foydasidan tashkil topadi. Barcha korxonalar odatda har qanday tovarlarni ulgurji narxlarda xarid qiladilar. Ulgurji narxlar xo‘jalik hisobini mustahkamlashga, korxonalarning rentabelli ishlashiga ham xizmat qiladi.

Tovar va xizmatlarning ulgurji narxlari - bu preyskurant narxlardir. Bir xil davlat va kooperatsiya korxonalari o‘z mahsulotlarini boshqa davlat va kooperatsiya korxonalari, tashkilotlariga ana shu preyskurant narxlarida sotadilar. Ular nominal narx, deb ham ataladi. Bunday narxlar ba’zis narx hamdir.

Yangi ulgurji narxlar tarmoqlarga ishlab chiqarish xarajatlarini to‘la hisobga olish va normal foyda ko‘rish imkonini beradi. Shu munosabat bilan sanoat va milliy iqtisodiyotning ko‘pgina tarmoqlarining undirma zarar ko‘rishlarini bartaraf etadi. Yangi narxlarda narxga qo‘shib berish yoki narxni kamaytirish juda keng qo‘llaniladi, bu esa mahsulot sifatini oshirishga rag‘batlantiradi.

Chakana narxlar- bu chakana savdo tovarlarini sotadigan narx.

Xarid narxi- bu qishloq xo‘jalik mahsulotlari, qishloq xo‘jalik korxonalari va qishloq ahlidan xarid qilinadigan narx. Bu ulgurji narxning alohida turi.

Tartibga solinadigan narxlar – talab va taklifning o‘zgarishi ta’siri ostida shakllanadi, lekin davlat organlari narxning o‘sishi yoki pasayishini chegaralaydi. Ularga:

• 
  chegaralangan narxlar, mahsulotni sotish uchun eng yuqori chegarasi belgilangan narxlar
  
• 
  kafolatlangan narxlar, barcha ishlab chiqaruvchilar uchun mahsulot sotib olishning yagona narxlari
  
• 
  tavsiya qilinadigan narxlar, u yoki bu tovarga tavsiya etiladigan, majburiy emas.
  

Erkin narxlar – bozorda shakllanuvchi, davlat bevosita ta’sir ko‘rsatmaydigan narxlar. Erkin narxlar–bu bozor konyunkturasini hisobga olib sotuvchilar tomonidan o‘rnatiladigan narxlar.
Ularga:

• 
  Talab asosida shakllanadigan
  
• 
  Taklif asosida shakllanadigan
  
• 
  Ishlab chiqarishda shakllanadigan narxlar kiradi.