Факультeти

Strategiya va strategik rejalashtirish.

―Strategiya‖ so‘zi harbiy fanlardan olingan bo‘lib,
grekcha (―strategos‖) ―generel san‘ati‖ degan ma‘noni bildiradi. Bu atamani harbiy sohadan kirib kelganiga taajjublanmaslik kerak. Zero, puxta o‘ylangan strategiya Aleksandr Makedonskiy, Amir Temurlarga harbiy yurishlarda qo‘l kelgan. Harbiy boshliqlar asosiy vazifalardan kelib chiqib, taxminiy reja tuzadilar,
masalan, raqibini yengish yoki kuchsizlantirish, dushman ittifoqini buzish, xavf keltiruvchi holatni bartaraf qilish, aniq holatni egallash. Shunday harbiy rejaga o‘xshab, qo‘yilgan maqsadlarga qanday usullar bilan erishish aniqlanadi. O‘rta asrlarda shaharlarni bosib olganlar, dengizdan qamal qilganlar, ta‘sirchan odamlarni sotib olganlar, raqib joylashgan joyni egallaganlar va h.k.
O‘zbek tilining izohli lug‘atida ham strategiya atamasi:

• 
  “yirik harbiy operatsiyalar va umuman urush olib borish san’ati”;
  
• 
  “ijtimoiy-siyosiy kurashga rahbarlik qilish san’ati va ilm” ma’nosida talqin etilgan.
  

Umuman ahvolni, yo‘nalishni tanlashda alohida ishlar va harakatlarning maqsadlari ham o‘rnatiladi. Yirik harakatni amalga oshirish uchun taktika sohasida tanlov amalga oshiriladi. Yana yuqoridagi misoldan foydalanamiz: shaharni hujum bilan bosib olish, qamal qilib olish yoki boshqacha usullar bilan egallash mumkin. Agar, siz taktikangizni tanlasangiz, shu vaqtning o‘zida to‘g‘ridan-to‘g‘ri harakatlarning vazifalarini ham aniqlaysiz. Bu vazifalar yirik harakatlar rejasiga asos bo‘ladi. Masalan, hujum bilan bosib olishda qanday qismlar qatnashadi, qanday tartibda egallanadi va h.k. harbiy sarkarda u yoki bu qismni hujumga tashlab qanday samara olishni yaxshi bilishi kerak. Maqsadga erishish uchun o‘z jangchilarining o‘rinlarini qanday tezlikda almashtira oladi va harbiy san‘atning qanday yangi yutuqlaridan foydalanadi.
Harbiy rahbar o‘z raqibining holatini va o‘z holatini yaxshi bilishni xohlaydi. Unga aniq ma‘lumotlar zarur bo‘ladi. Agar u tezda muvaffaqiyatga erishishni xohlasa ko‘zda tutilmagan taktikani qo‘llashga harakat qiladi, kuchlar nisbatini o‘z tomoniga ag‘darishdga intiladi. Harbiy san‘atning ko‘plab muammolari iqtisodiy faoliyat muammolariga o‘xshash bo‘ladi. Korxona faoliyatining samarasi juda katta darajada uning strategiyasi va uni amalga oshirishga bog‘liqdir.



Strategiya – bu:

• 
  Istiqbolni tadqiq qilish, turli senariyalarni tahlil qilish san’ati;
  
• 
  Istiqbolda raqobat kurashida afzallik beruvchi g’oya;
  
• 
  Korxonaning umumfaoliyati (fondi, quvvati, xarajati, foydasi va hokazo)ni nazorat qiluvchi keng qamrovli tizimdir.
  

Strategik menejmentning besh vazifasi

1. 
   
   
   
   
   
   vazifa 2-vazifa 3-vazifa 4-vazifa 5-vazifa
   

Strategik reja – bu korxona (firma) oldidagi uzoq muddatga mo‘ljallangan vazifalar majmui bo‘lib, u korxona ko‘lamidagi boshqa joriy, yillik rejalar uchun boshlang‘ich nuqta xizmatini o‘taydi. Strategik rejaning asosiy shakllari besh, o‘n yil va undan ko‘proq muddatga mo‘ljallangan rejalardir.
Agar biz g‘arbdagi korxonalarda strategik g‘oyalar rivojiga nazar tashlasak, uning rivojidagi aniq yo‘nalishni ko‘ramiz. Uni to‘rt sohaga bo‘lish mumkin, amaliyotda bu sohalar birin-ketin keladi, hatto strategik rejalashtirishning takomillashgan usulidan ham oldin keladi.