Факультети нефт – газни қайта ишлаш

 
Катод станцияларининг ҳимоя узунлигини ва ток кучини ҳисоби. 
Катод ҳимоясининг кўрсаткичларини ҳисоблаш учун қуйидаги бирламчи 
маълумотлар керак бўлади. 
•
Қувурнинг диаметри (Д, мм) ва девор қалинлиги (

мм); 
•
Қувур пўлатининг маркаси; 
•
Қувур етқизилган тўпроқни ўртача солиштирма электр қаршилиги (С. 
Э. Қ.), Ом ∙ м; 
•
Ерга уланган анод билан қувур орасидаги масофа (Y), м; 
•
Қувурнинг табиий потенциал қиймати, В 
•
Изоляция қопламасини тури: битум мастикаси ёки ёпишқоқ полимер 
лентаси ва бошқалар. 
Катод ҳимоясининг кўрсаткичлари ҳисобига: ҳимоя узунлиги; ток кучи, 
ерга уланган анодларнинг қаршилиги ва сони; станция қуввати ва бошқа 
кўрсаткичларни аниқлаш киради. 
Катод станциясининг ҳимоя қилиш узунлиги қўйидаги ифода бўйича 
ҳисобланади. 






+
=
r
в
Y
Z
E
K
E
Y
Z
L




*
*
2
(
*
*
*
2
ln
2
min
max
, м (1) 
бу ерда 

- ҳимоя токини қувур узунлиги бўйича тақсимланишини 
кўрсатувчи доимий коэффициент (ёки суниш коэффициенти). 
Унинг қийматини қуйидаги ифода бўйича ҳисобланади.
n
T
R
R
=

, 1/м (2) 

---

бу ерда R
T
– қувурни узунлиги бўйича электр қаршилиги, бўлиб у 
қуйидаги боғланиш бўйича аниқланади. 
,
)
(
*



−
=
Д
П
R
T
T
Ом∙м (3) 
бу ерда 
−
T

қувур пўлатини солиштирма электр қаршилиги, 
;
2
м
мм
Ом


- қувур деворини қалинлиги, мм; 
Д – қувурни диаметри, мм 
n
R
- изоляция қопламаси билан қопланган қувурни ўтказиш (кўндаланг) 
қаршилиги ва у қуйидаги ифода ёрдамида ҳисобланади. Айрим холларда уни 
R
из
деб ҳам белгиланади. 
Д
t
R
R
n
n


=

)
(
, Ом ∙ м (4) 
бу ерда 
)
(
t
R
n

- изоляция қопламаси билан қопланган қувурни (t) вақтига 
тўғри келган ўтказиш қаршилиги. Унинг қиймати қўйидаги эмперик ифода 
бўйича ҳисобланади. 
t
nн
n
е
R
t
R

−
=

)
(
Ом 

м
2
(5) 
бу ерда R
nн
– изоляция қопламаси билан қопланган қувурнинг бошланғич 
– ишлатмасдан олдинги қаршилиги, Ом 

м
2
(буни изоляция қаршилиги деб 
аталади – R
из
). 
Унинг қиймати изоляция материалининг турига боғлиқ, яъни битум 
мастикаси учун 
R
n. н
=3000 Ом

м
2
; ёпишқоқ полимер ленталари учун R
n.н
= 5000 Ом

м
2
га тенг. 

-ўтказиш қаршилигининг камайишини кўрсатувчи коэффициент, 1/йил. 
Амалий ҳисоблар учун унинг қийматини 0,125 1/йилга тенг деб қабул 
қилинади. 
Биринчи ифодадаги (1) «Z» - қувурнинг кириш қаршилиги ва у қуйидаги 
ифода бўйича аниқланади.

---

Z=
2
*
n
T
R
R
; Ом (6)
Биринчи ифодадаги (1) «Y» - қувур билан ерга уланган анод ўртасидаги 
масофа. Агар унинг қиймати берилмаган бўлса, номограмма ёрдамида (41–
расм) тупроқни С.Э.Қ. (
r

) га кўра «Р» ни қиймати аниқланиб, «Y» қўйидаги 
ифода бўйича ҳисобланади.
Y=
Z
P
, м (7) 
Биринчи ифодадаги (1) «
r

» - тупроқни солиштирма электр қаршилиги, 
Ом 

м. 
Биринчи ифодадаги (1): Е
max
– максимал потенциал қиймати -0,55 В га 
тенг. Е
min
– минимал потенциал қиймати -0,3 В га тенг. 
К
В
– қушни катод станцияларнинг ўзаро таъсирини ҳисобга олувчи 
коэффициент (экранлаш коэффициенти). Амалий ҳисобларда К
В
– нинг 
қиймати 0,5 га тенг деб қабул қилинади. 
Юқорида келтирилган маълумотларни ҳисобга олиб, 1–ифода бўйича 
катод станциясини ҳимоя узунлиги (L) ҳисобланади. 
Катод станциясининг ток кучи, ҳимоя узунлигини ҳисобга олиб, қўйидаги 
ифода ёрдамида аниқланади. 




+
+
+
=
−
Z
Y
Z
E
I
r
L



2
exp
1
max
; А (8) 
15.1 – Расм. Тупроқни С. Э. У. 
бўйича «Р» ни аниқлаш эгри чизиғи. 

---