9.3. PEDAGOGIK KENGASH 0 ‘TKAZISH
METODIKASI
Pedagogik Kengash kun tartib in i belgilashda barcha qatnashchilarni
qiziqtiruvchi m avzu tanlanishi, m avzuning dolzarbligi,
muammoli
xarakterga ega b o iish i lozim. Shundagina pedagogik K engashda yaxshi
ish m uhiti hukm suradi, m asalalar m uhokam asi serm ahsul va faol b o iad i.
Pedagogik Kengash tarkibiga m udira, uslubchi tarbiyachi va pedagoglar,
psixolog, vrach, ham shira, kasaba uyushm asi raisi kiradi. Shuningdek,
jam oa tashkilotlarining vakillari, m aktab o‘qituvchilari, ota-onalarni ta k lif
etish m um kin. Pedagogik K engash m aktabgacha t a iim m uassasaning
y illik ish rejasiga kiritilgan va pedagoglar pedagogik Kengash tom onidan
tasdiqlangan
reja
bo‘yicha
ishlaydi.
Pedagogik
Kengash
ishining
m uvaffaqiyati ko‘p jihatdan pedagoglar jam oasiga qo‘yiladigan m asalaning
m uhim ligi savodli va jiddiy tayyorlanganligiga b o g iiq b o ia d i. Pedagogik
K engashga tayyorlanish shakllari xilin a xil b o iis h i m um kin. M asalan,
tarbiyachilarning biriga o‘z ish tajribasidan “H ulq-atvor m adaniyati”
haqida axborot
,sh. boshqasiga shu m asala bo‘yicha ¿‘Psixologiya-
pedagogika” fanining so 'n g iy u tu q lari haqida axborot tayyorlashtopshirilsa,
qolgan boshqa tarbiyachi larga tajriba alm ashinayotgan guruhda b o lish
topshiriladi. Uslubchi m azk u r m avzun ing chuqurligini m ohiyatini ochib
berishga yordam beradi (bu m asalalar barcha tarbiyachi larga pedagogik
K engash boshlanishidan ancha oldin m a’lum boMishi kerak). Savollar
ro‘yxatini tayyorlaydi. N azariya, m etodikaning eng qiyin m asalalarini
tarbiyachi novatorga topshiradi yoki o‘yin tayyorlashni o‘z zim m asiga
oladi. Pedagogika universiteti “M aktabgacha t a i i m ” kafedrasining
professor - o‘qituvchilarini, m etodistlarini, instruktorlarini m a’ruza bilan
chiqish uchun ta k lif qilish kerak.
M a’ruzada chuqur m azm un, aniq-m antiqiy bayon, m asalaning naza-
riy asoslanishi, g‘oyalarning ijodiy tu shuntirilishi, asosan, d alilllar b o iish i
114
shart. M a’ruza uchun ajratilgan vaqt 2 0 -3 0 daqiqadan oshm asligi kerak,
aks holda m asalani m uhokam a qilish va qarorlar qabul qilishga vaqt
qolm aydi.
Pedagogik K engashning yig‘ilishi, agarda u faol, ijodiy o‘tkazilsa,
tarbiya ishining g‘oyaviy-siyosiy va kasb-hunar darajalarini oshirishga
yordam
beradi,
pedagogik
tafakkurni,
m etodik
ishga
qiziqishni
rivojlantiradi. O cquv yili davom ida deyarli har bir tarbiyachi m a’ruzag a
va qo‘shim cha m a’ruzadagi rolida chiqish im koniga ega bo‘ladi. B undan
tashqari, tarb iyachilar pedagogik Kengashga
qo‘yilgan m asalalarni
m uhokam a qilishda doim o faol qatnashishlari kerak. Pedagogik Kengash
y ig 'in larid a vaqti-vaqtida tarbiyachilarning «U chinchi m ing y illik ning
bolasi» D asturi talablarini bajarilishi bo‘yicha ishlar haqida hisobotlarini
tinglash m aqsadga muvofiqdir. 0 ‘z faoliyatlarini tahlil qilar ekanlar,
tarbiyachilar faqat yutuqlargagina em as, balki xatolarini ham qayd
qiladilar, o‘z axborotlarini belgilangan m aqsadlariga erishishlarida yordam
bergan m uvaffaqiyatni m etod va usullardan nam un alar keltirib yoritadilar,
har bir bolaga xarakteristika-tavsiyanom a beradilar, ularga pedagogik
ta’sir etishning sam arali y o ila rin i ko^satadilar. H am kasblarining ishlarini
m uhokam a qilishda ishtirok etayotgan barcha tarbiyachilar ishtirok
etadilar. Pedagogik Kengash yig‘ilishi y ak u n id a m aktabgacha ta’lim
m uassasasining m udira yoki katta tarbiyachisi ishni m ufassal va chuqur
tahlil qiladi. T arbiyachilarning bunday saboqlari ularning guruh laridagi
ta’lim -tarbiyaviy ishlar sifati uchun m a’suliyatni oshiradi. M a’lum ki,
bolalar m uassasi jam o asid a tayyorgarlik, tajriba darajasi har xil b o ig a n
xodim lar ishlaydi. U larning har birining im koniyat va qobiliyati har xil,
bilim larining darajasi v a o‘z oldilariga qo‘ygan vazifalarini tu shunishlari
turlicha, shuning uchun navbatdagi pedagogik K engash ishini tayyorlashda
katta tarbiyachi yordam ga muhtoj boMganlarga ko‘proq yordam ko4rsatadi.
Tarbiyachi, o‘z ishining m ohir ustasi tajribalarni um um lashtirish yuzasidan
so‘zga chiqishga qiynalsa, bunday tarbiyachiga o‘z axborotlarining rejasini
tuzishga )ordum berish kerak. M ana shu (ma’ryza) reja asosida u m a’ru za
uchun qoralam a qo‘lyozm a tayyorlaydi, unga qiziqarli m isollarni tanlashda,
kerakli xulosalar chiqarishda, o‘rganishni va hal qilishni talab qiladigan
savollarni ajratib ko^rsatishda yordam berish kerak. Tajribali pedagoglarga
faqat ayrim m aslahatlar va tavsiyalar beriladi.
M alaka oshirish kurslaridan qaytib kelgan yoki pedagogika Oliv ukuv
yu rtlarid a o'qiydigan tarbiyachilarning m aktabgacha yoshdagilarga ta ’lim
115
va tarbiya berishning dolzarb ilm iy-nazariy m uam m olari ham da ilg'or
ish tajribaning m etodik tom onlari haqida m a’ruzalar bilan chiqishlari
m ajburiy qoidaga aylanishi lozim. Bir yoki bir necha yosh gu ruhlardagi
ta ’lim -tarbiya ishlarining holati tahlil qilinayotgan va bolalarning bilim ,
kolnikm a, m alakalarining darajasi dastur talablariga ko'ra baholanadigan
pedagogik K engashlar barcha tarbiyachilarda katta qiziqish uyg‘otadi.
M asalan: bolalarning m ashg‘ulot va kundalik hayotdagi tafak k u r faolligi
ham da m ustaqilligining rivojlanish darajasini baholash yoki bolalarini
syujetli-rolli o‘y in larin in g holatini va tarbiyachining ularga rahbarlik
qilish m etodlarini baholash. Bunday m asalalarni m uhokam a qilar ekan,
pedagoglar e’tiborini bolalarning m ustaqil tafakkurin i faollashtirishning
eng qim m atli usullariga, bolalar o‘yinlariga rahbarlik usullariga, m avjud
kam chiliklar bularni b a rta ra f qilish y o lla rig a qaratadi. Faol m uhokam a
natijasida jam o a nuqsonlarni b a rta ra f qilishga doir harak atlarin in g aniq
dasturini, bolalarning bilish faoliyatlarini rivojlantirishga rahbarlik, ularda
tafakkur m ustaqilligi va m oyilligini tarbiyalashga doir tavsiyalarni ishlab
chiqadi. M aktabgacha yoshdagi bolalar o‘yinlariga rahbarlikning eng
sam arali usullarini tavsiya etadi.
Pedagogik K engashlarda tarbiyachilarni g uruhlarga o ‘zaro kirish-
larining natijalari m uhokam a qilinadi, bu jarayonda pedagoglar ishlaridagi
kam chilik, m uvaffaqiyatsizlik va xatolarning am aliy tanqidini to 'g i'i qabul
qilishni o‘rganadilar. B o ia ja k Kengashdan 2 -3 h aftao ld in e’ion osilib, unda
sana, oy, kun tartibi, m a ’ruzadagi va qo‘shim cha m a’ru zach ilarning ism-
fam iliyalari, adabivotlar ro‘yxati, ba’zan m uhokam a qilinadigan m avzuga
oid savollar ko‘rs<,
adi.
Pedagogik K engashlardagi m a'ruzalar, qo;shim cha m a'ruzalar, tar-
biyachilarning axborotiari, hisobotlarining m avzularini taqsim lash o‘quv
yilining boshlanishidan oldin o4kaziladi va rejalashtiriladi. Bu tar-
biyachilarga kerakli adabiyotlarni oldindan tanlash va oi'gan ish, olingan
bilim larini o‘z shaxsiy tajribasida sinab ko‘rish ham da narsani o;ylab
chiqish, m atnini yozish im konini beradi. Pedagogik Kengash ishining
unum ligi ko‘p jih atd an rahbarlarning yigMlishni olib bora bilishlariga
b o g iiq bo‘ladi. M udira yoki katta tarbiyachining qisqa kirish nutqi jam oa
diqqatini m uhokam a qilayotgan m uam m oning m uhim ligiga, dolzarbligiga
jalb qiladi. Y ig‘ilish v aqtida hodisaning m ohiyatini chuqurroq tushunish,
sabablarini bilish uchun tarbiyachilarning fikrlarini yo‘llab borish lozim.
Yakun chiqarar ekan, m uhokam a qilinayotgan m asalaning eng m uxim
116
tom onlarining holatlariga qisqa to‘xtalishi, m a’ruzachilar va so‘zga
chiqqanlarning foydali takliflariga baho b erish zarur.
Pedagogik K engash m uhokam asiga ko‘pi bilan 2-3 m asala qo'yiladi.
Pedagogik Kengash qarorining loyihasini m a’ruzachi oldindan tayyorlaydi.
Pedagogik Kengash qatnashchilari o¿z qo'shim chalarini, an iqlik larini,
o 'zgartirish larin i kiritadilar. Pedagogik K engash qarorida tekshirilishi
m um kin b o ig a n aniq m uddat va ishlar b o iis h i kerak. Ijro uchun m as’ullar
tayinlanadi. Pedagogik K engashning qarori bog‘cha jatno asining barcha
a’zolari uchun m ajburiydir. Pedagogik K engashning qarori Kengash raisi va
kotibi tom onidan im zolanadi va bolalar m uassasasining ish hujjati sifatida
saqlanadi. H ar bir pedagogik Kengash oldingi K engash qarorlarining ijrosini
tekshirish m asalasi b o iish i kerak, chunki m asalalarni m uhokam a qilishni
istalgan shak lin ing yakuniy bosqichi aynan qabul qilingan qarorlarning
bajarilishini tekshirish hisoblanadi.
Hayotga tadbiq qilinm agan eng yaxshi qarorlár jam oa ish obro‘siga
putur yetkazadi, m a’suliyatsizlik, rasm iyatchilikni keltirib chiqaradi.
Pedagogik Kengash m uhokam a qilingan har bir m asala bo‘yicha ko‘pchilik
ovoz bilan qaror qabul qiladi. B unda K engash y ig ‘ilishi a’zolarinish kam ida
3/2 qism i qatnashishi kerak. O vozlar teng b o ig a n hollarda K engash
raisi-bolalar m uassasasi m udirining ovozi xal qiluvchi ovoz hisoblanadi.
Q arorlar tadbirlarini
o'tkazish m uddatilari va
ularning bajarilishi
uchun m as’ullar ko‘rsatilgan aniq x arak ter kasb etishi kerak. Pedagogik
K engashlar qarorlarining ijrosi haqidagi axborotni odatda, m aktabgacha
ta'lim m uassasa m udiri voki katta tarbiyachi beradi. Tarbiyachilarga ham
bunday axborotni joriy etish kerak. B irinchi navbatda, bular m a’suliyatli va
vijdonan ishlaydigan xodim lar b o iish i kerak.
M aktabgacha ía iim m uassasalarida pedagogik Kengash ishini KVN
usulida o ík a z is h m aqsadga muvofiqdir. Bu usuldan keng foydalaniladi:
1) Tabriklash: Tarbiyachi shaxsi va faoliyati bizning shiorim iz.
2) K a /ita rJa r tanlovi: « 0 4z g u ru h in g iz bolalarini yaxshi bilasizm i?»
Har bir bolaning xulqi, qiliqlari, xarakteri. ^
3) M utaxassislik tanlovi:
a) «M ohir q o ila r» tez, sifatli, chiroyli m illiy o'yinchoqlar va atributlar
tayyorlash.
b) siz bolalar adabiyoti va m usiqasini bilasizm i? (shularni atroflicha va
nom ini eslash);
117
d) bolalar bilan ishlashda badiiy asarlarni qo‘llash, she'r, tez aytish,
m aqollarni yoddan aytish. Qaysi jarayonlarda q o ila y olishni izohlash?
e) sizning bilim donligingiz bolalar tom onidan beriladigan turli
savollarga javob berishda asqotadim i?
f) bolalar bilan ishlash va m uloqotga kirishish ko‘nikm alari. Qoidali-
harakatli o‘y inlarni, bolalar ishlarini tahlil qilish.
3. «Tarbiyachi ham m a narsani bilishi va qila olishi kerak» tanlovi:
a) Siz dam olishni bilasizm i? Dam olish kunini o‘tkazish stsenariysini,
tem atik bayram lar, ko‘ngil ochishlarni tuza olish;
b) H ar bir tarbiyachi artist xayvonlar ovoziga taqlid qilish. tez aytish,
qo‘shiqlar kuylash, raqsga tushish, birorta narsani o‘xshatish va hakozo.
d) «В ека» tanlovi. B unda tugm a qadash, tikish yoki birorta ovqat, salat
tayyorlash.
M eto dik ishlarn ing keng tarqalgan usu llarid an biri pedagogik
ja ra y o n la rn i jam o a b o ‘lib ko‘rish. Bu usulni k am ch ilik tom oni shuki,
tarb iy a ch ila r kuzatuvchi bo‘lib qolaveradilar. B unin g uchun tarbiy ach ilar
tom onidan o‘tkazilayotgan m a sh g ^ lo tla rn in g ishlan m asin i tu zish va shu
orqali tah lil qilinsa, m ashg‘ulot o‘tkazgan tarb iy a ch ila r faollashadilar,
o‘z ustida ko‘proq ishlashga m ajbur bo‘ladilar. Bu usul orqali yangi
y o ‘nalishlar, m etod-usul, bolalar bilan ishlash n in g y ang i uslublari
nam oyon bo‘ladi. Tahlil qilishda esa jam o a pedago glari faol ishtirok
etish larin i ta ’m inlaydi.
Y uqorida ko‘rsatib o'tilgan pedagogik jam oa bilan olib boriladigan
ish shakl-usullari m etodik ishlarning asosiy m ag‘zini tashkil etadi. U
pedagoglarning L
staji, pedagog xodim larning tayyorgarlik darajasini
takom illashtirishga yordam beruvchi bir vosita hisoblanadi. Pedagog
x o dim larn in g im koniyatlari va talablarini quyidagi diagnostika jadvali
orqali aniqlash m um kin:
1. Qaysi ilg‘or ish tajribalarni o‘rganish, um um lashtirish va am aliyotga
q o ila s h m um kin?
2. Asosiy ish yo‘nalishlari:
a) ta ’lim -tarbiyaviy ish jarayonida har qanday toi-siqlarni yenga olish;
b) an ’anaviy va yangi yo‘nalish, javobgarlikni o‘z bo‘yniga olish,
tavakkal ish yuritish elem entlarining soni;
d) yangi g‘oyalarni o‘zlashtirish qobiliyati, uni boshqarishga nisbatan
yangicha yo‘nalish;
e) um um iy va pedagogik m adaniyatni egallash;
118
f)
yangi ish obyektini, ko‘rinishlarini, pedagogik jarayonlarga bilim ,
ko;nikm a, m alakalarini olib kirish, ishlab m uhokam a qila olish.
3.
M aktabgacha ta ’lim m uassasasidagi jam oaga qaysi m uam m o, ish
m etodlari bo‘yicha yordam koi'satish kerak? A lohida olingan tarbiyachilar
uchun ham.
Asosiy ish yobnalishlari:
a) Tajribali va javobgarlikni his qiladigan tarbiyachilarga ishonch
bildirish;
b) ilk ish boshlayotgan tarbiyachilarga am aliy ish shakllarini ochiq
k oi'satib berish;
d) ustoz-shogird yo‘nalishi;
e)aloh idaolingantarbiyachilarning ishlarininazoratq ilish .M uassasad agi
g u ru h larn i m etodik jih atd an to‘g i'i jihozlanishi katta aham iyatga ega.
G uruhlardagi burchaklarni m etodik jih atd an to‘g ‘ri jihozlash, m etodik
m ateriallarni, o'yinchoqlarni towg‘ri joylashtirish, m aydonchalarni qanday
bezashni m udira va uslubchi tom onidan tushu ntirilib boriladi. Pedagogik
jarayonni kerakli m ateriallar bilan jihozlash, ta’m inlash, bu qoMlanma va
ko‘rgazm a qurollarni tarbiyachilar tom onidan tayyorlab boriladi. G u ru h va
m aydonchalarni bezashda estetik did va k atta m ahorat talab qilinadi.
Pedagog xodim larning badiiy didi, m adaniyat darajasi, pedagogik
tayyorgarlik darajasi xuddi ko‘zgudek aks etadi. M aktabgacha ta iim
m uassasalarining binolarini to ‘g‘ri bezatilishi bolalarning badiiy didlarini
tarbiyalashga, ularda m adaniy-gigiyenik m alakalarini shakllantirishga
yordam beradi. Yaxshi kayfiyat, quvnoqlik hissini uyg‘otadi, barcha kun
tartibi jarayonlarini m uvaffaqiyatli o‘tkazishga yordam beradi.
B ezashning rftuhim printsipi-bu bolalar yosh xususiyatlarini hisobga
olishdir. «Uchinchi m ing y illikning bolasi» dasturi asosida gu ru h xonalarini
m etodik jihatdan io 'g ‘ri jihozlash, kerakli q o ila n m a la r bilan boyitish, zal,
kiyinish xonalarini m etodik talablari darajasida bezatilishi, m ashg'ulotga
kerakli b o ig a n atributlar, m ashg‘ulotlar ishlanm alarini ishlab chiqish
maktabg< cha ta’lim m uassasa oldida turgan rn.uxim vazifalardan biridir.
M aktabgacha ta ’lim m uassasalarning g u ru h larid a ota-onalar majlisi
bo‘lib o‘tadi. Shuning uchun, biz tarbiyachilarga m etodik tavsiya sifatida
«O ta-onalar m ajlisi» o‘yinini tanladik.
M avzu: «B iz va bizning bolalarim iz».
M aqsad: B olalar bilan m uloqot m alakalarini shakllantirish, m ustah-
kam lash, bir-biri bilan о‘гаго m unosabat, um um iy til topisha olish kabi
119
xususiyatlarni tarbiyalash, kelishm ovchilik jaray o n id a ogohlantirish qo's-
him chalarini tarbiyalash.
Rollar: tarbiyachi, m iidira, ota-onalar, buvi, katta ona, ota-onalar
qo‘mitasi a’zolari, pedagoglar.
Referent: ish kuzatib boruvchi va baholovchilar. Bular bir necha
b o iish la ri m um kin. Referent o‘yinni kuzatib boradi va tegishli kuzatish
xaritasiga qayd qiladi.
1.
Tarbiyachining ota-onalar bilan suhbati, suhbat jarayonini tahlil
qilish:
a) bir nechta tarbiyachilar savolning nazariy va am aliy jihatlarini
egallagani;
b) ota-onalar majlisi m avzusidagi suhbat qay darajadaligi;
d) suhbat m avzusi g u ruhlardagi bolalarning holati bilan bogMiqligi;
e) suhbatda ota-onalarning qiziqishlarini hisobga olish, ularning bu
m avzu bo‘yicha bilim saviyalari darajalari;
f) tarbiyachi tom onidan o‘rganilayotgan m uam m oga qiziqish hislarini
hosil qilish, savollar bera olish, so‘zga chiqish, tarbiyachining mantiqiy,
birin-ketin, asta-sekinlikda, asosli ravishda o‘z fikri nuqtai-nazarida bayon
etish;
g) qo‘shilm agan tarbiyachilarga nisbatan tarbiyachi tez, to‘g ;ri kirishib
keta oladimi?
R eferentning kuzatish xaritasi.
- ularni b artaraf etish choralarini, usullarini ishlab chiqish, izlash;
- pedagogika va psixologiya fanining y utuq larin i bolalar ta’lim-
tarbiyasiga olib
k.
.i;
- «Uchinchi m ing y illiknin g bolasi» tayanch d astu ri asosida bolalarni
rnaktab ta lim ig a tayyorlash m asalalari;
- tarbiyachilarning pedagogik m ahoratini oshirish, ularning ijodiy
faolligini rivojlantirish;
- ilg‘or ish tajribalarini joriy etish;
- bola tarbiyasiga oid eng dolzarb m uam m olarni hal etish;
- m uassasa ish am aliyotiga m aktabgacha soha bo‘yicha qabul
qilinayotgan yangiliklarni joriy etish kabi m asalalar kiritiladi.
Pedagogik Kengash O 'zbekiston R espublikasi X alq Ta’limi Vazirligi,
X alq Ta’limi Davlat qo‘m itasining m aktabgacha ta ’lim bo‘yicha buyruq,
instruktsiya, N izom , K ontseptsiya, «Ta’lim to ‘g ‘risida»gi Qonun, K adrlar
tayyorlashning Milliy D asturi va boshqa m e’yoriy hujjatlarni:
120
-
m aktab gacha ta lim m uassasaning y illik ish rejasini, bolalar s o g ii-
g‘ini m u stah k am lash tad b irlarin i, har bir yosh g u ru h bo‘yicha «U chinchi
m ing y illik n in g bolasi» d astu rin in g sifatli bajarilish jara y o n in i, ish
jarayonig a-am aliyotga jo riy qilish m aqsadida tarb iy ach ilarn in g ilg‘or
ish tajrib alarin i, m aktabgacha yoshdagi bolalarga ta ’lim va tarb iy a
berishning m uh im m asalalarin i, tarbiy ach ilarn in g nazariy va m eto d ik
tay y o rg arlik larin i o shirish m asalalari va m aktabg ach a ta’lim m u assasa
faoliyatin in g boshqa m asalalarini m uhokam a qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |