F. R. Q o d ir o V a, sh. K. T a s h p u L a t o V a


  MAKTABGACHA TA’ LIM  MUASSASASI



Download 4,15 Mb.
Pdf ko'rish
bet60/101
Sana01.01.2022
Hajmi4,15 Mb.
#293349
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   101
Bog'liq
Bolalar bog`chasida metodik ishlar.Қодирова Ш

7.1. 
MAKTABGACHA TA’ LIM  MUASSASASI
 
USLUBCHISINING TA’LIM-TARBIYAVIY ISHLARNI
 
TASHKIL ETISHGA RAHBARLIGI
R espublikada  ta'lim   sohasida  am alga  oshirilayotgan  o'zgarishlar, 
Ta’lim  to"g‘risidagi  qonun  va  K adrlar  tayyorlash  M illiy  d asturin in g  qabul 
qilinishi  m aktabgacha  ta ’lim  m uassasalar  ishini  tubdan  yaxshilashni  talab 
etadi.  Ta'lim -tarbiyaviy  ishni  takom illashtirishning  m uhim   y o lla rid a n   biri 
uslubchining  ilg¿or fan va  am aliyot  m aktabgacha ta ’lim  m uassasalar  oldiga 
qo‘yadigan dolzarb psixologik-pedagogik m uam m olarni bilishidir.  Uslubchi 
yosh  g u ru h larid a bolalarning  hayoti  va  faoliyatlari  qanday  uyushtirilishini, 
ularni  uyushtirish xususiyatlari  qandayligini  bilishi  zarur.
B ugungi  davrda  bolalarning  m ustahkam   sog"lig‘iga  va  bola  shaxsining 
har  tom onlam a  rivojlanganligiga  asos  solishi  lozim  b o lg a n   m aktabgacha
76


ta ’lim  m uassasa  oldiga  kuyiladigan  talablar  ortib  boradi.  K eyingi  yillarda 
m aktabgacha  ta ’lim  m uassasaga  qatnovchi  bolalar  salom atligining  holati 
sezilarli  yaxshilandi.  0 ‘tkazilgan  tadqiqotlar  bolalarda  kasallanishning 
yuqori  b o iis h i  ularning  m aktabgacha  ta ’lim  m uassasa  sharoitlariga 
m o slash ish d av rlarig ato ‘g‘rik e lish in ik o wrsatdi. S h un ing uch un uslubchin ing  
m uhim   vazifasi  oila  va  m aktabgacha  ta ’lim  m uassasining  intilishlarini 
bolalarni,  ayniqsa,  ilk  yoshdagi  bolalarni  bolalar  jam oasidagi  hayot  va 
faoliyat  sharoitlariga  m oslashishlari  uchun  qulay  sharoitni  yaratishga 
yo‘llashdan  iborat boMishi  kerak.
U slubchi  tarbiyachilarning  g uruhdagi  bolalarning  em otsional  ijobiy 
tonusini  yaratishga  doir  faoliyatlarini  tahlil  qiladi.  A fsuski,  bolaga  iliqlik, 
e ’tibor,  m uhabbat  etishm aydigan  oilalar  uchrab  turadi.  Bunday  bola 
bog‘chada  kam dan-kam   quvonadi,  ko'pincha  ezilgan  holatda  bo‘ladi. 
Bu  g u ru h lard a  bolalar  hayoti  va  faoliyatlarini  ortiqcha  chegaralash  ham 
em otsional-ijobiy  tonusning  pasayishiga  olib  keladi.  Bolalar  jam oada, 
nisbatan g u ru h n in g  kichik xonasida va uchastkada bo‘lishdan charchaydilar. 
B undan tashqari  bolalarni ortiqcha  chegaralash  va ularga  g ^ m x o 'rlik  qilish 
ham  ularn ing  m ustaqilliklari, tash ab b u slarin in g o 'sish ig ay o rd am  bermaydi, 
bolalarda  faol  faoliyatga  bo‘lgan  ehtiyojni  pasaytiradi.  Kun  tartibida 
harakatli  o‘y in lar  va jism oniy  tarbiya  m ashg‘ulotlari  vaqtining  anchagina 
oshirilishi  bolalarning  toliqishlarini  sezilarli  k am aytirib,  ularning  m ehnat 
qobiliyatlarini  oshirgan  va  shu  orqali  jism oniy  rivojlannishlari  uchun 
sharoitni  yaxshilagan.  Biroq  buning  o'zi  kifoya  qilm aydi,  bolalar  faollik, 
m ustaqillik  ham da  tashabbusni  ko‘proq  nam oyon  qiladigan,  ularning  erkin 
harakat  qilishiga  imkon  beradigan  xilm a  xil  faoliyatlarini  o‘ylab  topish  va 
ta’m inlash  zarur  boMadi.  Bu  uning  faol  yaxshi  kayfiyatini,  quvnoqligini 
oshiradi,  bolaning jism oniy  va psixik  salom atligida  ijobiy  aks  etadi.
G uruhlarda  ta ’lim -tarbiyaviy  ishlarning  tashkil  etilishi  va  uni 
nazorat  qilinishi  bola  shaxsini  har  tom onlam a  va  garm onik  rivojlanishini 
ta ’m inlashga  ham da  tarbiyachilarga  kasb  m ahoratlarini  ta’lim -tarbiyaviy 
jarayonlarni  pedagogik  tahlil  qilish  asosida  oshirishlariga  aniq  va  am aliy 
yordam   ko‘rsatishga yoMlangan.
M aktabgacha  ta’lim  m uassasadagi  m etodik  ish  kom pleks  va  ijodiy 
jarayon  bo‘lib,  unda tarbiyachilarni  bolalar bilan  ishlashning aniq  metod  va 
usullariga am aliy  o‘rgatish  am alga oshiriladi.
M aktabgacha  ta ’lim  m uassasadagi  h am m a  tom onidan  e’tiborga 
olingan  an’anaviy  ish  shakli  tarbiyachilarning  g uruh lardag i  pedagogik 
faoliyatlarini  kuzatish,  tahlil  qilish  va  baholashdir.  Ishni  tahlil  qilishda
77


uslubchi  pedagoglar  ishidagi  kuchli  va  kuchsiz  tom onlarni  ko;rsatadi, 
m avjud  kam chiliklarni  b arta raf qilishning aniq tadbirlarini  belgilaydi.
G uruhlardagi 
ta’lim -tarbiyaviy  jarayonlarni 
ku zatish ni 
uslubchi 
aniq  belgilangan  m aqsadni  ko‘zlab  am alga  oshiradi.  M asalan,  bolalarda 
m ustaqillikni  tarbiyalash  darajasini  o‘rganar  ekan,  kuzatish  taxm inan 
quyidagi  rejani  belgilaydi:  bolalarda  m ustaqillik  m alakalarini  tarbiyalash 
uchun  guruhdagi  sharoitlar  qanday,  ular  nim alarda  aniq  ifodalanadi, 
ularning  darajasi  dastur  talablariga  muvofiq  keladim i,  bolalar  pedagogga, 
enagaga  qanday  holatlarda,  qanday  yordam   so‘rab  m urojaat  qiladilar, 
tarbiyachi va enaga bolalarning yordam  haqidagi  iltim oslariga qanday javob 
beradilar  (yordam   beradilar,  bolaga  ishni  o;zi  bajarishini  ta k lif  qiladilar, 
o ‘rto g ‘iga  yordam   so^rab  m urojaat  qilishni  tavsiya  kiladilar),  bolalar  bir- 
birlariga  yordam   berish  ishtiyoqini  bildiradilarm i,  tarbiyachi  bolalarning 
individual  xususiyatlarini,  ularning  tem peram entlarini  qanday  hisobga 
oladi?  Uslubchi  rejaga g u ruhdagi  m ehnat  faoliyatini  o'rganish,  kuzatish  va 
tahlil  qilish  uchun quyidagi  m asalalarni  kiritadi:  m ehnat turi  va yoshlariga 
ko;ra  bolalar  qanday  m ehnat  m alakalarini  egallaganlar,  bu  m alakalarning 
darajasi 
va 
dastur  talablariga  muvofiqligi, 
m ehnat  topshiriqlarini 
bajarishda  bolalar  m ustaqillik  va  tashabbuskorlikni  nam oyish  qiladilarm i, 
bolalarning  m ehnat  faoliyatiga  m unosabatlari  qanday,  salbiy  m unosabat 
sabablari,  gu ru h d a  olib  boriladigan  tarbiyaviy  ishda  bolalarni  kattalar 
m ehnati  bilan  tanishtirish,  ularda  m ehnatga,  kattalar  m ehnati  natijalariga 
hurm atni  tarbiyalash  qanday  o‘rin larn i  egallaydi,  bolalar  m ehnati  uchun 
za ru r  inventar  borm i,  ular  qayerda  va  qanday  saqlanadi,  bolalar  ulardan 
erkin  foydalana  oladilarm i?  (Sayrlarni  kuzatish  va  tahlil  qilish  uchun 
uslubchi  quyidagi  m asalalarni  n azard a tutishi  m um kin:  kun  tartib ig a ko‘ra 
sayrga  chiqish  vaqti,  uning  davom iyligi,  m aydonchada  bolalarning  o‘yin 
faoliyatiga  boMgan  ehtiyojlarini  qondirish  uchun  sharoitlar  qanday,  bolalar 
o‘y inlarining  tem atikasi,  syujeti  va  m azm uni,  o‘yinlarga  rahbarlik  qilish 
usullari,  bolalarning m aydonchadagi  h arak atfa o llik larin in g y u q o ri darajasi 
ta’m inlanganm i,  ularning  bilish  faolliklari  qondirilganm i,  har  bir  bolaning 
m ehnat  faoliyati  uchun  sharoit yaratilganm i,  sayr  m azm uni  y il  fasli  va  ob- 
havo  holatiga muvofiqmi?
Ko‘pgina  m aktabgacha  ta ’lim  m uassasalarda  m etodik  ishning  eng 
yaxshi  tarbiyachilarning  o‘z  ishlari  haqidagi  ijodiy  hisobotlari  kabi 
shaklidan  m uvaffaqiyatli  foydalanilm oqda.  Bunday  hisobotlar  tem atikasi 
eng  dolzarb  ham da  m aktabgacha  ta ’lim  m uassasalar  ish  p raktikasida  hali 
yetarlicha  hal  etilm agan  m uam m olar,  m asalan,  ilk  yoshdagi  bolalarning
78


m aktabgacha ta iim  m uassasasidagi hayot v a ta rb iy a n in g y a n g i sharoitlariga 
m uvaffaqiyatli  m oslashuvlarini  ta ’m inlash;  bolalarni  m aktabda  o‘qishga 
sotsial  va  m axsus  tayyorlash;  m aktabgacha  yoshdagi  bolalarning  axloqiy 
tarbiyalanganliklarini  baholash m ezoni  va shu  kabilarni qam rab oladi.
Tarbiyachi  nazariy  jih atd an   qanchalik  yaxshi  tayyorlangan,  shu 
sohadagi tadqiqotlar bilan tanish b o isa , u o‘z ishini shunchalik chuqur tahlil 
qiladi,  uning  asosli  xulosalar  chiqarishi  va  tavsiyalar  berish  uchun  yetarli 
b o ig a n   axboroti  shunchalik  ob’ektiv  b o iad i.  Uslubchi  tom onidan  tajribasi 
cfrganilayotgan  tarbiyachiga  yordam   tarzida  pedagogik  o‘z  ish  tizim ini 
pedagogika  fani  nuqtai  nazaridan  oi'ganishga  yoMlovchi  xotiranom alar 
tuziladi,  oi-ganilishi  shart  b o ig a n   asosiy  adabiyotlar  ro‘yxati  tavsiya 
qilinadi. A m aliy o ttarb iy ach in in g  o‘zfaoliyatini o i'g an ish  unga aqliy ham da 
m a’naviy kam ol topishda, pedagoglik faoliyatining sayqal topishiga yordam  
beradi.  Bu  o i ’inda  pedagogning  bolalarga ta iim   va  tarbiya  berishning  eng 
sam arali shakllarin i ularn in g  p six o lo g ik - fiziologik xususiyatlarini hisobga 
olib  tanlay  bilishiga,  bolalarning  m ustaqillik  darajaiariga,  pedagogning 
ayrim   bola,  beradigan  yordam i  xarakteriga alohida  e’tibor qiladi.
M asala tayyor b o ig a n id a n  so‘ng tarbiyachi, uslubchi yoki m aktabgacha 
ta iim   m uassasasining  m udiri  tajribaning  m ohiyati, tarbiyachi  q o ilay otgan  
ish  m etod  va  u su llarin in g   pedagogik  qim m ati  haqida  og‘zaki  axborot 
beradi,  ularning  ishning  boshqa  m etodlariga  nisbatan  afzalliklarini 
tushuntiradi, tarbiyachi  ow
z  ishida duch keladigan,  liai  etilm agan  m asalalar, 
qiyinchiliklarni  sanab  o‘tadi.  Ilg‘or  pedagogik  tajribani  o‘rganishning 
keyingi  bosqichi  u ning  afzalliklarini  am alda  ko‘rsatishdir.  Shundan  socng 
am aliy  tavsiyalar,  xotiranom alarga  ishlov  beriladi.  Joriy  qilish  faqat  ilg‘or 
tajribani  bilishnigina em as,  balki  yangicha  ishlay  bilishni  ham  talab  qiladi, 
bu  esa  o‘zid an-o‘zi  b o im ay d i,  tarbiyachilarga  pedagogik  texnologiyani 
0‘rgatish  lozim. 
Shu  m aqsadda  m aktabgacha  ta iim   m uassasasida 
sem inarlar,  sem inar-m ashgiilo tlar,  koi'gazm alar,  m urabbiychilik  tashkil 
qilinadi.  Uslubchi pedagoglarni novatorlik tajribasidan  ijodiy  foydalanishga 
y o ilay d i  va uni  am aliy  ro‘yobga chiqarishda yordam   beradi.
M aktabgacha  t a iim   m uassasalari  ishida  m etodik  ishning  pedagoglar 
jam oasi  m etodik  o 'quvining  nazariy  sem inarlar,  va  ayniqsa,  turli  eng 
dolzarb  m uam m olari  bo'yicha  sem inar-m ashg‘ulotlar  kabi  shakllari  keng 
tarqalgan.  M asalan,  «Ilk  yoshdagi  bolalarni  o^stirish  va  tarbiyalashning 
dolzarb  m uam m olari»  sem inarida  tarbiyachilar  bolalarning  jism oniy  va 
psixik  rivojlanishlarini  m edik  -   pedagogik  nazorat  qilish  tajribasi  bilan 
o‘rtoqlashadilar,  ilk  yoshdagi  bolalar  g uruh larid agi  ishni  rejalashtirish,
79


m ashg‘ulotlarni  tashkil  qilisii  va  o‘tkazish  m etodikasi,  m adaniy-gigiyenik 
m alakalarni  tarkib  toptirish  m alakalarini  egallaydilar,  zaif,  rivojlanishda 
vaqtincha orqada qolgan bolalar bilan ishlash xususiyatlarini o"zlashtiradilar. 
Yoki «M aktabgacha ta’lim m uassasasi k u n tartib id a bolalar harakat faolligi» 
sem inar-m ashg‘uloti  jarayonida  tarbiyachilar  asosiy  harakatlarni  qom atni 
yaxshilovchi  gim nastika elem entlaridan  foydalanib bajarislm ing m alaka va 
ko'nikm alarini egallaydilar; sport elem entlari kiritilgan o^yinlartexnikasini, 
xronom etraj  qilish,  bolalarning  sayr  vaqtidagi  h arakat  faoliyatlarini 
rejalashtirishni  o‘zlashtiradilar.  Yoki  «M aktabgacha  ta ’lim  m uassasasidagi 
m ashg‘ulot larga  m aktab  islohoti  nuqtai  nazaridan  qo‘yiladigan  zainonaviy 
talablar»  sem inar-m ashg‘uloti.  M etodik  ishning  bu  shakli  orqali  uslubchi 
dastu rn in g   eng  qiyin  m avzularining  ilgarilovchi  ishlanm alarini  sinab 
ko‘radi.
Seminar-mashgHilotlar 
ilgkor 
tarbiyachilarning 
ishlarini 
am aliy 
ko‘rsatish  bilan  xarakterlanadi.  Bular  ishning  kerakli  usul  va  m etodlarini 
ko‘rilgandan  keyingi  tahlili  ham da  m uhokam asi  bilan  ishonarli  va  aniq 
ko'rsatish  im konini  beradi.  M etodik  o^qishning  bu  shakli,  shuningdek, 
bolalarning ishtirokisiz ishning u yoki  bu m etodlariga  ishlov berilishini  ham 
nazarda tutadi.  Uslubchi  yoki  tarbiyachi  ishning  bu  usullarini  tarbiyachilar 
sem inar-m ashg‘ulot  qatnashchilari  harakatlarini  boshqarib  ko^rsatadi.
«Yoz  davrida  tabiatdagi  kuzatishlarni  tashkil  qilish  va  o‘tkazish 
xususiyatlari»  sem inarida  m uam m o  m uhokam a  qilinadigan  savollar 
tarbiyachilarga  oldindan  beriladi.  M asalan,  m ashg‘ulotlar  (ekskursiyalar), 
sayrlar,  kundalik  hayotda  tabiat  ob’ektlarini  kuzatishni  qanchalik  ko‘p 
o‘tkazasiz?  K uzatishlarni  uyushtirish  va  o‘tkazish  m etodikasida  nim ani 
asosiy  deb  hisoblaysiz?  K uzatishlar  m etodikasida  qanday  qiyinchiliklarga 
duch  kelasiz?  B olalarda  tabiatga  qiziqishni  o‘stirish  va  kuzatuvchanlikni 
tarbiyalash  uchun  qanday  usul lardan  foydalanasiz?  Tabiatdagi  qanday 
kuzatishlar 
bolalar 
tashabbusi 
bilan 
yuzaga 
keldi? 
B olalarning 
sinchkovligini, qiziquvchanligini qanday qo‘lla b -q u v v a tla y s iz , uyg‘otasiz? 
Tabiat  bilan  m unosabatda  b o iish la ri  bolalarning  xulq-atvorlariga  qanday 
ta ’sir  ko'rsatadi?  B olalar  bilan  tabiatshunoslikka  doir  ishlarda  ekologik 
tarbiya elem entlaridan  foydalanasizm i?
N azariy sem inarlar va sem inar-m ashg'ulotlarning qarorlari  aniq ham da 
real  bajarilishi  m um kin bo‘lgan tavsiyalar tarzida rasm iylashtirilishi,  ularni 
qoMlanish  esa  uslubchi  va  m aktabgacha  ta ’lim  m uassasasi  m udirining 
nazorati  ostida  boMishi  m uhim dir.
80


Ayrim   pedagoglarga 
dastu rn in g   m urakkab  m avzulari  bo‘yicha 
m ashg‘ulotlar  va  bolalar  faoliyati  boshqa  turlarin in g  rejalarini  ishlab 
chiqishni  topshirish,  ularni  sem inarlarda jam o a  b o lib   m uhokam a  qilishda 
eng qulay variantlarni  tanlash  lozim.

Download 4,15 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   101




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish