Ғ. м. қосимов менежмент ўзбекистоп Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги упиверситетлар ва олий техника

8.2. Маҳсулот ишлаб чиқаришни режалаштириш
Маҳсулот ишлаб чиқаришда йиллик 
Корхоналарнинг 
И Ш -
режалаштиришнинг тавсифи 
л 
чиқариш фаоли-
ятлари (операция)ни 
бошқаришга тизимли ёндашиш қуйидагиларга эъти­
бор бериш ва риоя қилишни талаб этади: операция- 
ли вазифа, операцияли тизим, ташкилотларни бош- 
қаришнинг моҳияти, операцияли тизимнинг тоифа- 
лари, операцияли вазифа билан корхонанинг бошқа 
вазифалари орасидаги боғлиқлик, бош ишлаб чиқа- 
риш ва фирма, рақобатлашиш қобилияти, ишлаб чи-
131
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қариш соҳасида бош ечимлар, халқаро бозор шарои­
тида ишлаб чиқаришнинг бош йўналиши.
Корхонада операцияли вазифа ўзига шундай ҳара- 
катларни қамраб оладики, бунда оқибатда ташқи таш- 
килотларга маҳсулот (хизмат кўрсатиш)лар ишлаб 
чиқарилади ва хизматлар кўрсатилади. Операциянинг 
вазифалари барча корхоналарда ҳам бўлиб, бошқача 
қолатда бўлишлари мумкин эмас. Агар «ишлаб чиқа- 
риш» деганда маҳсулот (хизмат кўрсатиш)лар чиқа- 
ришни ва хом ашёни қайта ишлашни тушунилса, 
«операция» деганда кенгроқ, яъни «ишлаб чиқариш» 
ва плюс хизмат кўрсатиш тушунилади. Корхонада 
ишлаб чиқариш фаолиятининг тўла тизими, яъни 
операцияли тизими 19-чизмада келтирилган.
Таш қи муҳитдан
Режалаш тириш ва
И чки муҳитдан
ахборот
назорат қилиш
ахборот
тизимчалари
Т изим нинг ҳолати 
'
Режалар, ечимлар,
ҳақида ахборотлар
узаро таъсирини
1
туғриловчилар
•
Киришда
Қайта иш ланадиган
^Чиқиш да
Меҳнат
тизимчалар
Маҳсулотлар
М атериаллар.
Хизмат
Сармоя
Таъминлаш
кўрсатиш лар
Ахборот
Энергия
ш зим чалари
19-чизма. О перацияли тизим
Шунинг учун маҳсулот ишлаб чиқаришни режа- 
лаштирганда барча ишлаб чиқариладиган маҳсулот- 
лар ҳажмининг ўзгариши операцион тизим ҳажмини 
ҳам ўзгартиради, яъни ишлаб чиқариш ҳажмининг 
ўзгарганига хизмат кўрсатиш ҳажмини қўшиб ҳисоб- 
лаш керак. Оқибатда, маҳсулот ишлаб чиқаришнинг 
йириклаштирилган режаси—йилнинг ичидаги фасл- 
лар, ойлар мудцатига муайян режа ишлаб чиқилади.
132
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ҳар бир даврга мўлжалланган режада иккита ўзга- 
рувчини аниқлаш керак:
ҳозирги даврдаги ишлаб чиқариш ҳажми; 
ҳозирги вақтда жалб этилаётган ишчилар сони. 
Маҳсулотни ишлаб чиқариш режаси ишлаб чиқа- 
риш харажатларининг барча турининг қимматига 
(ўлчамига) таьсир этади:
тайёр маҳсулотни сақлаш харажати; 
қолган буюртмаларни маҳсулот портфелига кири- 
тиш харажатлари;
ишдан ташқари вақтда ёки ишчиларнинг бекор 
туриб қолиши билан боғлиқ харажатлар;
ишнинг маълум қисмини асосий пудратчидан пуд- 
ратга олувчилар (субподряд) га бериш билан боғлиқ 
бўлган харажатлар;
ишчиларни ёллаш ва бўшатиш билан боғлиқ бўлган 
харажатлар.