Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

Аёллар жинсий аъзолари туберкулёзи
Аёллар асосан туберкулёз касаллиги б и л ан наф ас йўли о рқали (ҳаво- 
том чи, али м ен тар йўл, эмбрионал даври да зарарланиш ) касалл ан ади лар. 
Одам организм и да туберкулёз ж араёни р и во ж л ан и ш и га туберкулёз м и к о- 
бактери яси (Mycobacterium tuberculosi) т у ш и ш и ва асосийси о р ган и зм н и н г 
қар ш и л и к к у ч и н и н г пасайиб кетганлиги сабаб бўлади. Ж и н си й аъзоларда 
туберкулёз и н ф е к ц и я с и н и н г ривож лан и ш и ва пайдо бўлиш и, бирлам чи 
туберкулёз пайдо бўлиш и асосан гематоген ген ерал и зац и я б осқ и ч и га боғ- 
ли қ. Генитал си л и н и н г к л и н и к кечиш и асо с ан ж и н си й ҳаёт билан боғлиқ. 
Т уберкулёз ж ар аён и н и н г кечиш ида су р у н к ал и кам сим птом ли ш акли ўт- 
ки р ж араёнгача ривож ланади. К асалларда ген и тали й туберкулёзи таҳли - 
лида кўп и н ч а сероз қаватда эрта туберкулёзга олиб келадиган я л л и ғл а н и - 
ш лар (перитонит, плеврит) ан и қл ан ад и . Б и роқ туберкулёзда и н то к си к а- 
ци яга ўхш аш к л и н и к белгилар бўлм аслиги ҳам м ум ки н. Гениталий тубер- 
кулёзи ўчоқл и характерга ва авж олиб кеч иш га мойил бўлади. Н исбий бел- 
гиси бўлиб силда ҳай зн и н г кеч б ош лан и ш и ҳисобланади. Ҳайз ц и к л и н и н г
бузилиш и туберкулёзли эндом етрит ва сал ьп и н го о ф о р и тга олиб келади. 
Аменорея бачадон ш и л л и қ қаватидаги ўзгариш лар ва эн дом етр и й н и н г би- 
рикти рувчи тўқи м ага ай л ан и ш и сабабли келиб чиқади.
Туберкулёзнинг клиник шакли бўйича таснифи ва аёллар жинсий аъзоларида
сидцан кейингн ўзгаришлар
А. Фаол белгиси бўйича сил (Va ва V6 гуруҳ диспансер назоратида).
А ёллар ж и н си й аъзо л ар и н и н г сили асо сан сурункали кечади ва кам 
белгили бўлади. Учраш ига қараган и да к ў п р о қ бачадон най лари да, кей ин 
бачадонда, к ам р о қ - тухумдонда ва жуда кам қ и н ва таш қи ж и н си й а ь зо - 
лари сили кузатилади.
Ҳар бир ш аклга хос бўлади: кечиш характери бўйича (ўткир, ўртача ўткир, 
сурункали), тарқалиш и бўйича (бачадон, бачадон бўйни, вульва, қин жа- 
роҳатланиш и ва қорин пардаси ҳамда қўш н и аъзоларда асцит билан бирга), 
ф азаси бўйича (инф ильтрация, сўрилиш , оҳакланиш , чандиқланиш ), бацил- 
ла тарқатувчи (БК+ ва БК- ҳайз қони экмасида, ҳайзлараро даврда ж инсий 
йулдан аж ралган ажралмалар).
69

---

Б. Бачадон о р т и қ л ар и н и н г ортти рилган сили (V
b
гуруҳи, диспансер 
назоратида бўлади), пери ооф ори т ва ооф орит ш аклид а (23расм).
Ч ан д и қ ли -б и ти ш м а тури (ч ан д и қ ва ички ген и тали й ва аъзолараро 
ясси суякли битиш м алар).
Бачадон сили.
А. Ф аол белгиси бўйича сил
1. Ўчоқли эндом етрит
2. Э н д ом етри й н и н г таркоқ ж ароҳатланиш и
3. М етроэндом етрит
Ж араён н и н г кечиш характери бўйича: ўткир, ўртача ўткир, сурункали 
бўлиш и м ум ки н.
Т арқалиш и бўйича (б ачадон нин г чегараланган сили ва туберкулёзн инг 
ортиқлар, вульва, бўйин, қи н га тарқали ш и ). Б ац илла таш увч и ли к: эндо- 
м етрийдан суртма ва ҳайзлар орасидаги даврда аж рал ган аж ралм аларн и 
эк и ш натиж асида - БК (-), БК. (+).