Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

2-таблица
КБачадон бўйни эндом етри- 
ози
Бачадон бўйни даги рак касал л и ги , эрози - 
яси, эн доцервицит, эр и тр о п л ак и я билан.
2.А деномиоз
Бачадон миом аси, д и сф у н к ц и о н ал қон ке- 
ти ш и билан.
З.Тухумдон эндом етриози
Т ухум дон н и н г ял ли ғлан и ш и натиж аси- 
да қосил бўлган ш иш лар ва тухум дони нг 
ўсмалари билан
4 .Қ и н эндом етриоз
Қ ин я р аси .у н и н г ял л и ғл ан и ш и , хорионэ- 
п и тел и о м ан и н г қи н д аги метастази, лей ко- 
п л ак и я билан.
5.Бачадон бўйни орқасидаги 
эндом етриоз
Тўғри и ч ак раки ,парам етри т, қи н , тухум- 
дон р а к и н и н г III дараж аси билан.
129

---

Ж и н си й аъ зол арн и н г таш қи 
э н д о м е т р и о з и , қ о р и н
б ўш лиғидан таш қа- 
рида ж ой лаш ган эндом етриозлар.
1. Қ ин эндом етриози — кўп и н ч а, бачадон бўйни эндом етриози билан 
биргали кд а учрайди, эндом етриоз тугунчалари д ум алоқ ва нотўғри 
ш аклдаги кў к и м ти р рангда бўлиб, ҳайз кўрганда бу тугунчалардан 
ҳам қон аж ралиб чиқади.
2. Бачадон бўйни эндометриоз сўнгги йилларда кўп учрамокда. ( Бу 
асосан 
эрозияларни 
даволаш да диатерм окоагуляци янинг 
кенг 
қўллани лаш и саб абли ри вож л ан и б , ҳосилбўлган яра ю заси гаҳай зқон и 
орқали аж ралиб ч и ққ ан эндометрий ҳуж айраларининг ж ойлаш иб 
ўсиш и натиж асида келиб чиқади.Бу ҳолат диатерм окоагуляцияни 
ҳайзн инг и к к и н ч и ярм ида баж арилганда содир бўлади. Ч унки 
диотерм окогуляциядан кейин ҳосил бўлган ўлик тўқим а аж ралиб 
туш гандан сўнг, тозаланаётган яра юзаси очилиб қолганлиги 
туф айли, ҳали битиб улгурмасдан, и к к и н ч и марта ҳайз кунлари тўғри 
келгандагина эндометроиз ривож ланади. Бачадон бўйни эндометриози 
сунъий абортда, бачадон ш и л л и қ қаватини диагностик мақсадда 
тозаланганда, бачадон бўйни ш икастланиш и натиж асида юзага 
келиш и мум кин.Э ндом етриоз ўчоқлари қизил рангда бўлиб, ҳайздан
1-2 кун олдин кўким тир рангга айланади ва ҳажми катталаш ади. 
Ҳайздан олдин ва кейин қон н и н г кам миқдорда суртилиб келиш и 
бачадон бўйни к ан ал и н и н г юқори қисми ш и л л и қ қ авати н и н г 
ш икастланиш идан дарак беради. Эндометриоз псевдоэрозия ва 
сурункали эндоцервицитга ҳам ўхш аш и мумкин.
3. Бачадон найлари эндом етриози. Бу к асал л и к бачадон ва тухумдон 
эндом етриоз билан биргали кд а учрай ди .Э н дом етриози тугун чалари 
бачадон н ай ч аси н и н г сероз ва сероз усти қаватида ж ойлаш иб. улар 
жуда ҳам к и ч и к бўлади.
К л и н и к белгилари бачадон ва тухумдон эндом етриоз белгилари га 
ўхш аш бўлади.
4. Тухумдон эндом етриози - дастлаб тухумдон ю засида кўп ги н а м айда 
эндом етриоз тугун чалари ри вож лан ади сўнгра бутугун ч алар ёрилиб, 
ҳаммаси тухум донда ягона б ў ш л и қ ҳосил қи л ад и , бу б ў ш л и қ қа 
қорам тир қую қ қон й и ғи либ, тухумдон ҳаж ми катталаш ади ва 
кистага ай л ан ад и .К и стал ар бир ёки и к к и том онлам а бўлиб 0,5-
10 см гача боради. К и стал ар ичидаги гем оррагик сую қлик т ў қ
ж и гарран гда б ўлганлиги туф ай ли ш околадсимон ки ста ном и билан 
ю ритилади.Ш у с у ю қ л и к н и н г тўп л ан и ш ж араёнида эндом етриоз 
кисталари ёри л и ш и м ум ки н , бунда қори нда қ атти қ о ғр и қ пайдо 
бўлиш ига, бу эса қорин бўш лиғида тухумдон атроф ида ч ан д и қл ар
ҳосил бўлиш ига олиб келади.
Тухумдон эн дом етриози тарқал и ш дараж асига қараб 4 га бўлинади.
I 
дараж асида майда н уқтаси м он эн дом етриоз ўчоқлари тухумдон 
таш қ и ю засида ва қорин пард аси н и н г тўғри ичак ва бачадон орасидаги 
ч уқурл и ги д а кузатилади.
II 
дараж асида тухудон нин г бир том онлам а кистаси ҳолида учраб, 
ҳаж м и 5-6 см, к и ч и к ч ан о қ қорин пардасида нуқтаси м он эндом етриоз 
ўчоқлари ва бачадон о рти қлари атроф и да ч ан д и қ л ар ҳосил бўлиш и куза- 
тилади .
130

---

III - дараж асида - эндом етриоз кисталари и к к и том онлам а ж ойлаш иб, 
ҳаж ми 5-6см ва ундан катта бўлади эндом етриоз ўчоқлари бачадон ва ба- 
чадон о р ти қ л ар и н и н г сероз қаватига, к и ч и к ч ан о қ қорин пардасига тарқ- 
алган ч ан ди қл ар \о с и л қилади.
IV - дараж асида тухум дон н и н г и к к и том онлам а ш и кастлан и ш и га қўш - 
ни аъзол арн и н г ш и кастл ан и ш и қўш илади. А сосий к л и н и к кўри н и ш и оғ- 
р и қ б ў л и б , беп уш тлик аломатлари кузатилади.
О ғр и қ тар қ ал и ш д араж асига қараб ҳар хил бўлади. А й н и қса о ғр и қ ҳ а й з- 
дан олдин ва қайз вақтида кучайиб, тўғри и ч ак ва бел, дум ғаза соҳасида 
к ў п р о қ безовта қи лад и. К ўпчилик ҳолларда о ғр и қ н и н г куч ай и ш и , кўн гил 
ай н и ш и , қусиш билан бирга кузатилади. Қ и н орқали кўри лган да бачадон 
орти қл ари соҳасида кам ҳаракатчан, таранг, эл асти к ҳолатдаги бачадон 
билан қ ў ш и л ган , чегараси ва ҳажми а н и қ бўлмаган ўсма ан и қлан ад и .
Тухумдон эндом етриози кечиш и узоқ вақт давом этиб, кучли о ғри қ қа 
сабаб бўлади, к ў п ч и л и к ҳолларда аёллар иш қ о б и л и ят и н и пасайтиради.