Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Педагогик жараённинг мазмуни ўзаро узвий боғланган “таълим маз-
муни” ва “тарбия мазмуни”ни ўз ичига олади. Таълим мазмуни - таълим олув-
чи “нимани ўрганиши лозим”, тарбия мазмуни – тарбияланувчи “шахсда қан-
дай фазилатлар шаклланиши лозим” деган саволга жавоб беради. Педагогик 
жараённинг мазмуни жамият ва давлатнинг ижтимоий буюртмаси, таълим ва 
тарбиянинг мақсадлари ва вазифалари акс этган ўқув-тарбия дастурларига, 

---

121 
педагоглар (ўқитувчилар, тарбиячилар) ва тарбияланувчиларнинг (ўқувчилар-
нинг) биргаликдаги ўзаро фаолиятига, шунингдек таълим ва тарбия воситала-
рига боғлиқ бўлади. 
4.4. Педагогик жараённинг қонуниятлари ва тамойиллари 
Ҳозирги вақтда педагогик жараённинг мазмун-моҳиятини очиб беради-
ган, қандайдир назарий постулатларда ифодаланган таълим-тарбия жараёнла-
рини билиш натижалари, яъни қуйидаги педагогик қонунлар эътироф этилган: 
1. Педагогик жараённинг яхлитлиги ва бирлиги қонуни (педагогик жа-
раённинг яхлитлиги ва унинг таркибий қисмлари ўртасидаги ўзаро боғлиқлик-
ни, хусусан, ақлий, ҳиссий, ахборий, қидирув, мазмуний, жараёнли ва мотива-
цияли таркибий қисмлари уйғун бирлигининг заруриятини очиб беради). 
2. Таълим назарияси ва амалиётининг бирлиги ва ўзаро боғлиқлиги 
қонуни (таълимда назарий ва амалий тамойиллар ўртасидаги нисбатни, шу-
нингдек ўқитувчининг амалий фаолияти, унинг мақбуллигини очиб беради). 
3. Тарбияловчи ва ривожлантирувчи таълим қонуни (шахсни ҳар то-
монлама ривожлантириш, камол топтириш билан билимлар ва фаолият усул-
ларини эгаллаш ўртасидаги ўзаро боғлиқликни очиб беради);
4. Таълим мақсадлари, мазмуни ва методларининг ижтимоий шарт-
ланганлик қонуни (таълим ва тарбиянинг барча таркибий қисмлари шакллани-
шига ижтимоий муносабатлар ва тузум (ижтимоий буюртма) ҳал қилувчи таъ-
сир кўрсатишининг объектив жараёнини очиб беради). 
5. Ўқувчилар таълими, тарбияси ва фаолиятининг ўзаро боғлиқлиги 
қонуни (педагогик раҳбарлик ва ўқувчилар шахсий фаоллигининг ривожлани-
ши ўртасидаги, шунингдек таълимни ташкил этиш усуллари билан унинг на-
тижалари ўртасидаги нисбатни (боғлиқликни) очиб беради). 
6. Ўқувчилар ўқув фаолиятини индивидуал (якка) ва гуруҳли ташкил