Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Тарбия - 
жараён эканлиги 
4.6-расм. Тарбиянинг асосий белгилари 

---

116 
Тарбия ҳақидаги ғояларнинг шаклланишига Абу Райҳон Беруний, Имом 
ал-Бухорий, Абу Наср Форобий, Ахмад Яссавий, Алишер Навоий, Абдулла 
Авлоний каби алломаларимиз катта ҳисса қўшганлар. Улардан педагогика на-
зарияси ва амалиётида ҳозирга қадар унумли фойдаланиб келинмоқда.
Педагогикага узоқ вақт давомида ўсиб келаётган ёш авлод тарбиясини 
ўрганадиган илмий фан сифатида қаралган. Аммо ҳаётий амалиёт тарбиянинг 
умумий тамойиллари фақат ёшлар тарбиясига эмас, балки катталар тарбияси-
га ҳам таалуқли эканлигини кўрсатди. Шу сабабли кейинги пайтларда педаго-
гикага ёш авлод ва катта ёшлилар таълими ва тарбияси қонуниятларини ўрга-
нувчи фан сифатида қараш одатга айланган. 
Тарбия – ёш авлодни ижтимоий ҳаёт ва бўлғуси меҳнатга тайёрлаш мақ-
садида жамиятда шаклланган ижтимоий-тарихий тажрибани уларга мақсад-
га мувофиқ ўтказиш (узатиш) жараёнидир. Ижтимоий-тарихий тажриба 
деганда одамларга маълум бўлган барча билимлар, кўникмалар, тафаккур 
усуллари, аҳлоқий-ҳуқуқий меъёрлар, бир сўз билан айтганда, инсониятнинг 
тарихий тараққиёти жараёнида яратилган маънавий мероси тушунилади. Тар-
бия билан нафақат педагоглар, балки оила, оммавий ахборот воситалари, ада-
биёт, санъат, меҳнат жамоалари ва ҳуқуқ-тартибот органлари ҳам шуғуллана-
дилар. 
Демак, тарбия, кенг педагогик маънода, таълим-тарбия муассасалари-
даги ўқув-тарбия жараёнида педагогик жамоа ва тарбиячиларнинг тарбияла-
нувчиларда ижтимоий хулқ-атвор фазилатларини шакллантириш мақсадида 
махсус ташкил этилган педагогик таъсир кўрсатиш тизими; тор педагогик 
маънода, тарбияланувчиларда муайян ахлоқий-маънавий фазилатларни шакл-
лантириш мақсадида аниқ тарбиявий вазифаларни ҳал этишга йўналтирилган 
тарбиявий фаолият (ишлар) жараёни ва натижаси.