Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

бироқ ноқулай ирсият ва муҳитнинг 
салбий таъсири олдида ожиз. 
Шахсда турли қобилиятлар 
ривожланишининг ички
имконияти – истеъдод нишонаси 
наслдан-наслга ўтади. 
Талант – қайсидир соҳадаги 
истеъдоднинг энг юқори 
даражаси – мислсиз қобилият.
Маърифат –
шахснинг ирсий ва ижтимоий 
ривожланиш дастурларидаги 
“бўш жойлар”ни,
камчиликларни тўлдиради.
Одам ижтимоийлашиш
(бошқа одамлар билан ўзаро 
мулоқоти, муносабатга 
киришиши) жараёнида шахсга 
айланади.
 
Ирсий қонуниятларнинг 
педагогик жиҳати – ақлий, 
аҳлоқий ва алоҳида 
фазилатларнинг наслдан-наслга 
ўтишини ўрганишдан иборат.
Жамиятдан ташқарида 
маънавий, ижтимоий ва руҳий 
камолот бўлмайди. 
Шахс камолотида оила ва 
маҳалла биқёс ўрин тутади. 
Бола – оила ва маҳалла кўзгуси. 
Шахс – маърифатга, яъни таълим-
тарбияга турлича берилади.
Таълим-тарбия самарадорлиги - 
ўқувчининг педагогик таъсирларни 
қабул қилишга тайёрлик даражаси 
билан аниқланади. 
2.4-расм. Шахс камолотини ҳаракатга келтирувчи омиллар 

---

61 
ро муносабати ва ижтимоий ҳаётдаги аниқ ҳолатлар (вазиятлар) маърифий жа-
раёнда ҳал қилувчи ўрин тутади. Маърифатнинг таъсир кучи муайян шарт-ша-
роитлар ва ҳолатларга боғлиқ бўлади. 
Шахс камолоти - маърифий жараённинг ички мазмунидир. Педагоги-
ка фани - шахс камолотини бошқариш ҳақидаги назарияни яратади. Шу сабаб-
ли бола шахсининг ривожланиши маърифий жараённинг мазмунини ташкил 
этади. Зеро, инсонни шакллантириш унинг ички имкониятлари, табиий ис-
теъдоди ва иқтидорига мувофиқ амалга оширилиши зарур. Аммо табиий ис-
теъдод, иқтидор бўлса-да, шахс тегишли фаолият турларига жалб этилмаса, 
ҳеч нарсага эришилмайди. 
Шахс камолотида шартли равишда жисмоний ва маънавий камолот қону-
ниятларини ажратиб кўрсатиш мумкин (2.5-расм):