Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

фий камолоти ғояси асосий ўрин тутади. Бу ғоя муайян воқеалар баёни, 
савол-жавоблар ёхуд панд-насиҳатлар шаклида ўз ифодасини топган. Киши-
лар, хусусан, ёшлар онгига ахлоқий ақидаларни сингдиришда эзгулик тамойи-
ли бош мезон вазифасини ўтаган. 

---

369 
Шахс камолотини таъминлашга йўналтирилган қарашлар ифодаси бўл-
ган маздапарастлик таълимотида эзгулик мотивларини куйловчи тарбиявий 
ўгитлар, асосан, икки йўналишда акс этади. Биринчиси, Аҳура Мазда ва Зар-
душт фаолияти билан боғлиқ воқеалардан чиқадиган хулосалар – сабоқлар 
бўлиб, у билвосита ривоятлар, илоҳий саргузаштлар талқинида ифодаланади. 
Иккинчиси, бевосита панд-насиҳат характеридаги коҳинлар, мўъбадлар, Зар-
душт ўгитлари бўлиб, оммага қаратилган мурожаат шаклидадир. 
“Авесто”даги ахлоқий тарбияга хос бош хусусият – эзгулик ғояси орқали 
жамиятни маънавий соғломлаштириш, инсонни манфур ва ёмонлик иллатла-
ридан халос этишга интилишнинг устиворлигидир. Шу сабабли зардуштий-
ларнинг турмуш тарзи, маърифий тизими одамлар орасидаги ўзаро муносабат-
ларнинг асосий мезони - ахлоқ меъёрлар эканлиги тасодифий эмас.
Зардуштийлар ҳаётида эзгуликнинг таркибий қисмларидан бири – ахло-
қий тарбия ягона тизим бўлиб, унда таълим жараёни муҳим халқадир. Бу 
жараён асосини маздапарастлик дини ақидалари, Аҳура Мазда мурожаатлари 
ва Зардушт ўгитларини ўрганиш ташкил этади. Айниқса, “Яшт” ва “Гоҳ”да бу 
масалаларга кенг ўрин берилган. Кишилар руҳиятига эзгу фикр, рост сўз ва 
ҳалол амални сингдириш уларни ахлоқий поклаш йўли деб тан олинган. Бу 
фазилатлар бевосита Аҳура Мазда тилидан ёхуд Зардушт томонидан баён 
этилади. Бунда ахлоқ-одобга илм сифатида қаралиб, тарбиячи – мураббийлар, 
эзгулик тарғиботчилари ўрнига алоҳида эътибор берилган. Улар “яхши” ва 
“ёмон” тоифаларга бўлиниб, яхши муаллимлар Яздонга яқин кишилар сана-
либ, “ақлу фаросат билан ёвузликка қарши курашганлари учун Аҳура Мазда 
йўлини тутганлар”, деб ҳисобланган. 
Жамиятда зардуштийлик дини расман қабул қилингач, таълим-тарбияга 
эътибор янада кучаяди. Ибодатхона, оташкадалар ҳузурида махсус мактаблар 
очилади, мадраса типидаги билим даргоҳлари ташкил қилинади, уларнинг 
таълим-тарбия тизими ишлаб чиқилади: таълим жараёнига математика, астро-
номия, тиб илми, тарих, ҳуқуқшунослик, гигиена сингари фанлари тобора кўп-
роқ кириб боради: бу даврда ёшларнинг маънавий камолотига алоҳида эъти-
бор берилади. 
Ҳар бир ёшнинг покдомон, луқмаси ҳалол, қўли тўғри, некбин бўлиб 
вояга етказилиши кўзда тутилган. Ана шу эҳтиёж ва талаблардан келиб чиқиб 
“Авесто”да тарбиячилар, муаллимлар, устоз-у мударрисларнинг бурчлари 
белгиланган.