Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

 
 
5 
Тарбиявий жараёндаги 
ихтиёрийлик 
Тарбия ўқувчиларнинг яхши 
нияти, эркинлиги ва хохишига 
қараб ташкил этилиши 
 
 
6 
Тарбиянинг 
жамоавийлиги 
Шахсиятпарастликнинг олди 
олиниши; ривожланаётган ша-
хснинг жамоавий муносабат-
ларга бардош бериши 
 
 
 

---

434 

7-топшириқ. Шахс онгини шакллантирувчи методларни қуйидаги 
2-чизмада қайд этинг ва уларни шарҳланг: 
2-чизма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8-топшириқ: Қуйидаги тушунчаларни таърифланг:
а) тарбиявий таъсир - ... 
б) тарбия методи - ... 
в) тарбия методлари - ... 
г) тарбия усуллари - ... 

9-топшириқ. 3-чизмада келтирилган тарбия методлари тарбиянинг 
қайси методлари гуруҳига киришини аниқланг ва уларни шарҳланг. 
3-чизма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
 

10-топшириқ. Шахс фаолиятини рағбатлантириш ва мотивация-
лаш методларини қуйидаги 4-чизмада қайд этинг ва уларни шарҳланг: 
Шахс онгини шакллантирувчи методлар: 
? 
? 
? 
? 
? 
Педагогик талаб 
методи
Тарбияловчи таъсир 
методи
Машқ методи

---

435 
4-чизма 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

11-топшириқ. 5-чизмада келтирилган тарбия методлари тарбия-
нинг қайси методлари гуруҳига киришини аниқланг ва уларни шарҳ-
ланг. 
5-чизма 
 
 
 
 
 
 

 

12-топшириқ. Тарбия методларини мақсадга мувофиқ танлаш 
омилларини аниқланг ва уларни шарҳланг. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Шахс фаолиятини рағбатлантириш ва мотивациялаш 
методлари 
? 
 
? 
? 
? 
Ўзини-ўзи назорат
қилиш методлари
Ўзини-ўзи баҳолаш 
методлари
1-омил 
 
Тарбия методларини 
мақсадга мувофиқ 
танлаш омиллари
8-омил 
 
9-омил 
 
2-омил 
 
3-омил 
 
4-омил 
 
10-омил 
 
6-омил 
 
7-омил 
 
5-омил 
 

---

436 
8-машғулот: Тарбиянинг асосий турлари (йўналишлари) 
Режа: 
1.Тарбияга тизимли ёндашув. 
2. Тарбия тизимларини бошқариш услубига кўра тарбия турлари: ав-
торитар-бўйсундирувчи тарбия, демократик-халқчил тарбия, либерал-муроса-
соз тарбия, эркин тарбия. 
3. Тарбия тизими ва унинг таркибий қисмлари - асосий йўналишлари: 
3.1. Ақлий тарбия ва ўқув меҳнати маданияти. 
3.2. Аҳлоқий тарбия ва ахлоқий маданият. 
3.3. Экологик тарбия ва экологик маданият. 
3.4. Меҳнат тарбияси ва меҳнат маданияти. 
3.5. Нафосат тарбияси ва нафосат маданияти. 
3.6. Жисмоний тарбия ва жисмоний маданият. 
3.7. Фуқаролик тарбияси ва фуқаролик маданияти. 
 
Топшириқлар: 
 
1-топшириқ. Қуйидаги тушунчаларни таърифланг:
а) тарбияга тизимли (мажмули) ёндашув - ... 
б) тарбияга тизимли ёндашувнинг онтологик даражаси - ... 
в) тарбияга тизимли ёндашувнинг гносеологик даражаси - .... 
г) тарбияга тизимли ёндашувнинг методологик даражаси - .... 
д) тарбияга тизимли ёндашувнинг праксеологик даражаси - .... 
 
2-топшириқ. Тарбия тизимларининг моҳиятига кўра тарбия турла-
рини ва уларнинг ўзига хос хусусиятларини 1-жадвалга мувофиқ тавсиф-
ланг:
1-жадвал 
Тарбия тизимларининг моҳиятига кўра тарбия турлари:
 
Авторитар-
бўйсундирувчи 
тарбия
Демократик-
халқчил тарбия
Либерал-
муросасоз 
тарбия
 
Эркин
тарбия
а с о с и й х у с у с и я т л а р и: 
 
 
 
 

---

437 
3-топшириқ. Тарбиянинг асосий йўналишларини (турларини) маз-
муни ва натижасига кўра 2-жадвалга мувофиқ тавсифлаш: 

2-жадвал 

№ 
Тарбиянинг асосий 
йўналишлари (турлари) 
Мазмуни 
Натижаси 
1 
Ақлий тарбия 
 
 
2 
Аҳлоқий тарбия 
 
 
3 
Экологик тарбия 
 
 
4 
Иқтисодий тарбия 
 
 
5 
Сиёсий тарбия 
 
 
6 
Ҳуқуқий тарбия 
 
 
7 
Меҳнат тарбияси 
 
 
8 
Нафосат тарбияси 
 
 
9 
Жисмоний тарбия 
 
 
10 
Жинсий тарбия 
 
 
11 
Диний тарбия 
 
 
12 
Фуқаролик тарбияси 
 
 
 
 
3-топшириқ: Қуйидаги талаблар қўйилган ва унинг ижроси таъ-
минланган тарбия тизими қандай номланади? 
1) шахсга инсоний муносабатда бўлиш;
2) шахс эркинлиги ва ҳуқуқларини ҳурмат қилиш;
3) шахсга баҳоли қудрат, оқилона талаблар қўйиш;
4) шахс нуқтаи назарини ҳурмат қилиш;
5) шахснинг ўз-ўзи билан бўлиш ҳуқуқини ҳурматлаш;
6) шахс онгига уни тарбиялашдан кўзланган аниқ мақсадларни етказиш;
7) зарурий фазилатларни зўровонлик қилмасдан шакллантириш;
8) тан жазоси ва шахс ор-номуси камситиладиган жазолашдан воз ке-
чиш ва ш.к.

---

438 
4-топшириқ. Экологик тарбиянинг мақсад ва вазифаларига оид 
ижодий тест топшириғи. 
1. Гаплардаги нуқталар ўрнига керакли сўз ёки жумлани топиб 
қўйинг: 
Экологик фаолият – инсоннинг ... кечириш усули ва мавжудлик шакли 
бўлиб, атрофдаги оламни ... мақсадга мувофиқ қайта ўзгартиришга қаратилган 
.... фаолликдир.
Экопедагогик фаолият – бу ... таълим ва тарбия орқали ўқувчи шахсида 
... маданиятни энг мақбул тарзда ривожлантириш шарт-шароитларини яра-
тишга йўналтирилган фаолиятдир.
Экопедагогик жараён – ... таълим, тарбия ва ... шахс камолоти 
жараёнлари, уларнинг ўзаро алоқадорлиги ва бирлигидан иборат бўлган яхлит 
экологик маърифий тизим.
Экологик таълим - ўқитувчи ва ўқувчиларнинг ... билим, кўникма, 
малака ва компетенцияларни ўзлаштириш, илмий ... дунёқарашини шакллан-
тириш, ақлий-... кучларини ривожлантириш мақсадига эришишга йўналтирил-
ган, махсус ташкил этилган, бошқариладиган биргаликдаги ўзаро муносабати 
жараёни. 
Мамлакатимизнинг узлуксиз ... маърифат тизими ўқувчи-ёшларда 
юқори ... онг ва маданиятни шакллантиришга, шу орқали табиат ва жамият-
нинг экологик, иқтисодий ва ижтимоий тараққиётини ўзаро уйғун, бир маром-
да ... ривожлантиришга сафарбар этилган.