F. I. Xaydarov, N. I. Xalelova umumiy psixologiya

ASOSIY BOSQICHLAR

intellektual bosqich - predmet- lararo aloqalami aks ettiradi.

Perseptiv bosqich — predmetni idrok etish bilan bog’liq.

Sensor bosqich- elementar sezuvchanlik bilan be'gilanadi

III

lementar (sodda) sensor psixika bosqichi-^A.N.Leontev ta'rificha, tashqi luhit ob'ektning u yoki bu sifatiga qarab javob beraveradi. ft у пНфЧ- срт-кь osqichidir. K.E.Fabri fikricha, oddiy sensor psixikaning ikki-past va yuqori larajasiga ajratiladi.| Ko’pgina bir hujayraiilar hamda ayrim ko’p hujayralilarda sixik rivoj}anishning past darajasi kuzatiladi. Bunda psixik faollikning oddiy turlari amoyon bo’ladi. Elementar psixikaning yuqori bosqichida ko’p hujayrali murtqasizlarda namoyon bo’ladi. Bu hayvonot evolyusiyasining zarur davridir. Nerv izimi'difiuz, to’rsimon ganglioz yoki zanjirsimon bo’lib, ular alohida predmetlaming ifatlarinigina aks eta oladilar. hayvonlar uchun ushbu bosqichda predmet olami navjud bo’lmaydi, ularob'ektni idrok eta olmaydilar. Ular psixik aks ettirishi oddiy ezgi tarzida bo’ladi. ^ •

2. 
   Perseptiv bosqich bo’lib. u tashqi, ob’ektiv voqelikni yaxlit aks etishi bilan :arakterlanib, alohida oddiy sezish turi emas. K.E.Fabrining fikricha, perseptiv isixikani ham ikki darajasi mavjud. Past darajaga yuqori darajali umurtqasizlar iradi. Perseptiv psixikaning quyi bosqichida mavjud bo’lgan hayvonlar uchun ijobiy a'sir etuvchilami faol izlash xususiyati xosdir. ' ’
   

Predmetni idrok etish-perseptiv psixikaning yuqori darajasidir. Ushbu daraja ivojlangan nerv tizimiga ega umurtqalilarga xosdir.

3. 
   Intellektual bosqich - yuksak darajada rivojlangan nerv tizimiga ega >o’lganlar, ya'ni odamsimon maymunlarga xosdir.
   

25

/

Seskanuvchanlik va tropizm .Hamma tirik organizmlar o’simliklardan tortib, hayvonlargacha aks ettirishning biologik shakli seskanuvchanlik xususiyatiga egadir.

Seskanuvchanlik - tirik organizmning biologik ahamiyatiga ega bo’lgan ta'sirlariga javob qaytarish qobiliyatidir. Biotik, ya'ni biologik ahamiyatga ega bo’lgan omillariga maxsus harakatlar bilan reaksiya qilish usullariga tropizm yoki taksislar deyiladi.j ^