F. I. Salomova, L. K. Abdukadirova, X. A. Sadullayeva, S. A. Sharipova mutaxassislikka kirish

 
 

---

189 
 
Sanitar tekshirishni o‘tkazish bosqichlari 
 
1. Tayyorlov bosqichi. Tekshirishni o‘tkazuvchi mutaxassis bu bos-
qichda mahsulot sifatiga tegishli me’yoriy hujjatlar, ishlab chiqarish 
texnologiyasi, oziq-ovqat mahsluotlarini tarqatish va sotish tartibi bilan 
tanishib chiqadi. Agarda mahsulot uchun tegishli rasmiy me’yoriy 
hujjatlar mavjud bo‘lmasa, umumiy gigiyenik talablar bilan solishtirila-
di. 
2. Hujjatlar bilan tanishish bosqichi tekshirilayotgan mahsulotni tay-
yorlash jarayoni va sifatini ta’riflaydi. Zarur bo‘lganda iste’molchi bilan 
sotuvchi  o‘rtasida tuzilgan shartnomani ko‘rsatishini talab qilish 
mumkin. Oziq-ovqat sifatini aniqlaganda maxsus belgisi bor yoki yo‘q-
ligi, saqlash muddati va tarqatish sharoitlariga e’tibor qaratish lozim. 
3. Mahsulotni saqlash joyida tekshirish bosqichi. Bunda mahsulotni 
saqlash tartibi va sharoiti, uning hajmini taqdim etilgan hujjatlarda 
berilgan ma’lumotlar bilan solishtirib tekshirishga katta e’tibor berish 
kerak.  Konserva idishlarning holati, muhrlar va ogohlantiruvchi 
yozuvlar alohida  tekshiriladi. Hujjatlar va konserva idishlarda aniq-
langan nuqsonlar, alohida belgilar tekshirish dalolatnomasiga yoziladi.  
4. Qadoqlangan mahsulotlarni ochish bosqichi. Agar mahsulotlar bir 
nechta qadoqlardan iborat bo‘lsa, ularning hammasi bir vaqtda ochiladi. 
Agar tekshirish maqsadi qilib Dav  St yoki TShlarga taqqoslash 
qo‘yilgan bo‘lsa, DavSt yoki TShlarda keltirilgan mahsulot miqdori oli-
nadi. Agar bu talablar qo‘yilmagan bo‘lsa, mahsulotlarni sanitar-
gigiyenik tekshirishdan ko‘zlangan maqsad va mahsulotlarning miqdori-
ga qarab umumiy hajmidan 10 foiz va undan ko‘prog‘i olinishi mumkin. 
Agar sanitar shifokor tomonidan mahsulotlarning sifatiga shubha 
tug‘ilsa, mahsulotning tuproq bilan zararlanishi, texnologik jarayonning 
buzilishi, zararkunandalar bor-yo‘qligini aniqlash va sifatiga baho berish 
uchun organoleptik tekshirish o‘tkaziladi. 
5. Oziq-ovqat mahsulotlarining organoleptik ko‘rsatkichlarini tek-
shirish: hashoratlar va ularning lichinkalari bor-yo‘qligi, begona hid 
yoki ta’m va ifloslanishni aniqlash uchun tekshiriladi. Mahsulotlarning 
hidi xona haroratida isitilgan va eritilgan holatda tekshiriladi. Mahsulot 
idishga qadoqlangan bo‘lsa, idish tagidagi hid pichoq yoki naysimon 
temir asbob bilan aniqlanadi. Mahsulot ta’miga shubha qilmaslik uchun 
uni 20-45 darajada aniqlanadi, bundan past haroratda ta’m sezilarli dara-
jadan past bo‘lishi mumkin.  

---

190 
 
Tekshirish dalolatnomasini tuzish.  Dalolatnoma tuzishda birinchi 
mahsulot ko‘zdan kechiriladi. Unda tekshirish joyi va soati, tek-
shiruvchining va tekshirishda ishtirok etganlarning ismi, otasining ismi, 
familiyasi, mansabi, umumiy mahsulot haqida ma’lumot (kelib chiqishi, 
hajmi,  ahvoli, ilova qilingan hujjatlar mavjudligi, yuklangan va 
tushirilgan vaqti), mahsulotlarni ko‘zdan kechirilgandan keyin olingan 
ma’lumotlar (saqlash sharoitlari, ochilgan joylarning soni, organoleptik 
tekshirish natijalari) yoziladi. Dalolatnomaning yakunlovchi qismida 
mahsulotlarda aniqlangan o‘ziga xosliklar qayd etiladi. Agar mahsulotni 
laboratoriya sharoitlarida  aniqlash zarurati tug‘ilsa, dalolatnoma 
yakunlanmay qolishi mumkin.