ƏZİzov anar əHMƏdova sədaqəT

10.2. Əmlakın ayrı-ayrı növlərinin icarəsinin 
xüsusiyyətləri 
 
Nəqliyyat  vasitələrinin  icarəsi  iki  formada  həyata  keçi-
rilə bilər: ekipajla birlikdə və ekipajsız. 
Nəqliyyat  vasitələrinin  icarəsi,  onların  yeni  müddətə 
icarəyə verilməsi zamanı əvvəlki içarəçiyə üstünlük verilməsini 
nəzərdə tutmur. 
Nəqliyyat  vasitələri  ekipajla  birlikdə  icarəyə  verildikdə 
icarəyə-verən  onların  təmirini,  texniki  xidməti,  sığortalamanı 
öz hesabına həyata keçirməli, eləcə də, nəqliyyat vasitələrinin 
istismarı zamanı dəymiş zərərləri ödəməlidir. 
Nəqliyyat  vasitələri  ekipajsız  icarəyə  verildikdə  icarəçi 
onlara  texniki  xidməti  və  onların  əsaslı  təmirini  həyata 
keçirməlidir.  İcarəçi  həmçinin  nəqliyyat  vasitələrinin  istismarı 
və saxlanması, üçüncü şəxs qarşısında məsuliyyətin sığortalan-
ması  da  daxil  edilməklə  sığortalanması  üzrə  xərcləri  də  öz 
üzərinə  götürməlidir.  Ancaq  tərəflər,  icarə  müqaviləsində,  öh-
dəliklərin  başqa  şərtlər  daxilində  bölüşdürülməsini  də  razılaş-
dıra  bilərlər.  Əgər  müqavilədə  başqa  şərtlər  nəzərdə  tutulma-
yıbsa, icarəçi icarəyəverənin icazəsi olmadan nəqliyyat vasitə-
lərini  subicarəyə  verə  və  nəqliyyat  xidmətinin  göstərilməsi 
üçün üçüncü şəxslə müqavilə bağlaya bilər. 

164 
 
Nəqliyyat  vasitələri  ekipajla  birlikdə  icarəyə  verildikdə 
istismar zamanı üçüncü şəxslərə dəyən zərərin ödənilməsi ica-
rəyəverənin,  ekipajsız  verildikdə  isə  -  icarəçinin  öhdəsinə 
düşür. 
Özüyeriyən  maşınların,  kənd  təsərrüfatı,  tikinti-quraş-
dırma,  yükqaldıran  maşın  və  mexanizmlərin  icarəyə  verilməsi 
zamanı  müvafiq  müqavilələrdə,  nəqliyyat  vasitələrinin  icarəsi 
üzrə müqavilələrdə tətbiq olunan şərtlərdən istifadə edilə bilər. 
Bina  və  qurğuların  icarə  müqaviləsi  vahid  formada 
tərtib edilməli və imzalanmalıdır. Əgər bina və qurğuların icarə 
müqaviləsinin  müddəti  bir  ildən  çoxdursa  o,  dövlət  qeydiy-
yatına  alınmalıdır.  İcarəyə  verilən  obyektin  (binanın,  qurğu-
nun) yerləşdiyi torpaq sahəsi icarəyəverənə məxsusdursa və ya 
icarəyəverən  ondan  istifadə  etmək  hüququna  malikdirsə,  eləcə 
də,  torpaq  sahəsi  icarəyəverənə  məxsus  deyilsə  və  icarəyə-
verənin  bu  torpaq  sahəsindən  istifadəsi  onun  torpaq  sahəsinin 
sahibi  ilə  imzaladığı  müqaviləyə  və  ya  qanuna  zidd  deyilsə, 
icarəçi bu torpaq sahəsini icarəyə götürmək hüququna malikdir. 
Bu zaman torpaq sahəsindən istifadə hüququ, hətta onun sahibi 
torpaq  sahəsini  başqasına  satdıqda  belə,  icarəyəverəndə 
saxlanılır. Bina və qurğuların icarə müqaviləsində icarə haqının 
məbləği  və  ödənilmə  müddətləri  mütləq  göstərilməlidir.  Bina 
və  qurğularm  icarəçiyə  icarəyəverilməsi  və  onların  icarəyə-
verənə  qaytarılması  mütləq  yazlı  şəkildə  protokollaşdırıl-
malıdır. 
Müəssisələr  -  binaların,  qurğuların,  torpaq  sahələrinin, 
avadanlıqların,  hazır  məhsulların,  xammalın,  borcların,  öhdə-
liklərin, tələb etmə haqının və s. əmlakın kompleksi kimi - bir 
sıra şərtlər nəzərə alınmaqla icarəyə verilə bilər 
Müəssisənin  icarə  müqaviləsində,  xammal  ehtiyatları, 
yanacaq, materiallar, dövriyyə vəsaitləri, üçüncü şəxslərə qarşı 
tələb  hüququ  da  daxil  olmaqla,  onun  kompleksinə  aid  olan 
bütün  əmlakın,  o  cümlədən  borclar  da  daxil  olmaqla 

165 
 
müəssisənin öhdəliklərinin, icarəyə verilməsi qaydaları öz əksi-
ni tapmalıdır. 
Müəssisənin  icarə  müqaviləsi  vahid  formada  tərtib 
edilməli  və  müvafiq  dövlət  orqanında  qeydiyyata  alınmalıdır. 
Müəssisənin  icarəçiyə  icarəyə  verilməsi  və  geriyə,  icarəyəve-
rənə qaytarılması akt əsasında həyata keçirilməlidir. 
Müəssisə  kompleksinin  dəyərinin  azalmaması  şərti  ilə, 
icarəçi  icarəyəverənin  icazəsi  olmadan  icarəyə  götürdüyü 
əmlakı  və  başqa  material  dəyərlərini  subicarəyə  verə,  dəyişə, 
sata,  borc  verə  bilər.  İcarəçi  icarəyəverənin  icazəsi  olmadan 
müəssisəni  yenidən  qura,  modernləşdirə  və  başqa  yaxşılaşd-
ırmaları həyata keçirə bilər. Bu halda icarəyəverən yaxşılaşdır-
maların ayrıla bilinməyən hissəsinin dəyərini icarəçiyə ödəmə-
lidir. 
Əmlakın  kirayəyə  verilməsi  geniş  yayılmışdır.  Əmlak 
əsasən  istehlak  məqsədi  ilə  kirayə  verilir.  Ancaq  müqavilə 
əmlakdan sahibkarlıq məqsədi ilə də istifadə edilməsini nəzər-
də  tuta  bilər.  Kirayə  müqaviləsi  əsasən  bir  ilə  qədər  olan 
müddətə  bağlanır,  ancaq  icarəçinin  istəyi  ilə  vaxtından  qabaq 
ləğv edilə və ya müddəti uzadıla bilər. 
Kirayəyə  verilən  əmlak  icarəçi  tərəfindən  yoxlanılır. 
İstifadə  zamanı  çatışmazlıqlar  aşkar  edilərsə  icarəyəverən  on-
ları 10 gün müddətində aradan qaldırmalı və ya kirayə obyek-
tini  dəyişməlidir.  Müqavilədə  kirayəyə  verilən  əmlakın  təmi-
rinin və ya dəyişilməsinin daha qısa müddəti göstərilə bilər. 
Əgər əmlak icarəçi tərəfindən zədələnərsə o, təmir haq-
qını  icarəyəverənə  ödəməlidir.  Təcrübədə  çox  vaxt  icarəyəve-
rənlər  əmlakı  sığortalayırlar  və  ona  görə  də  təmir  haqqını 
icarəçidən tələb etmirlər. 
Kirayə  haqqı  əmlakın  kirayədə  olduğu  və  işlədiyi 
müddətdən,  hərəkət  məsafəsindən  (kilometrajdan),  bazarda 
mövcud  rəqabətin  səviyyəsindən  və  s;  asılı  olaraq  tərəflər 
arasında  razılaşdırılır.  İcarə  haqqı  avans  şəklində,  vaxtaşırı 

166 
 
ödəmələr  yolu  ilə  və  ya  obyekt  icarəyəverənə  qaytarıldıqda 
ödənilə bilər. 
Kirayə  obyektinin  təmirini,  ona  texniki  xidməti 
icarəyəverən həyata keçirməlidir. Kirayə obyektinin subicarəyə 
verilməsinə,  girov  qoyulmasına,  başqa  şəxsin  istifadəsinə 
yerilməsinə yol verilmir. 
Kirayə  verməyə  misal  olaraq  avtomobillərin,  velosi-
pedlərin,  televizorların,  yaxtaların,  soyuducuların,  idman  ləva-
zimatlarının və s,. icarəyə verilməsini göstərmək olar. 
 
10.3. İcarə və lizinq əməliyyatlarının subyektləri 
 
İcarə və lizinq əməliyyatları investisiya fəaliyyətinin ən 
səmərəli formalarından biri olduğundan dövlət bu prosesə daha 
çox vətəndaşın, kommersiya strukturlarının, eləcə də dövlət və 
bələdiyyə müəssisələrinin cəlb edilməsində maraqlıdır. 
Satın alınma, vərəsəlik, dəyişdirilmə, bağışlanma, məh-
kəmənin  qərarı,  özəlləşdirmə,  kollektiv  təsərrüfatdan  pay 
şəklində alma əsasında əmlaka sahib olan hər bir vətəndaş onu 
icarəyə və maliyyə icarəsinə (lizinqə) verə bilər. 
Fiziki  şəxslər,  kommersiya  strukturları  (təsərrüfat 
yoldaşlıqları,  cəmiyyətlər  və  istehsal  kooperativləri),  istehsal 
etdikləri və aldıqları məhsullar da daxil olmaqla, malik olduq-
ları mülkiyyəti (əmlakı, obyektləri); dövlət və bələdiyyə müəs-
sisələri  isə  istehsal  etdikləri  və  aldıqları  məhsullarla  yanaşı, 
operativ  idarəetmə  hüququ  ilə  onların  sərəncamına  verilmiş 
əmlakı  icarəyə  verə  bilərlər.  Müxtəlif  növ  maşınqayırma 
məhsulları  istehsal  edən  zavod  onların  bir  hissəsini  sata, 
satılmayan  hissəsini  isə  icarəyə  və  lizinqə  verə  bilər.  Əgər 
icarəçi  zavodun  məhsulunu  başqa  müəssisənin  məhsulu  ilə 
birlikdə  komplekt  şəklində  icarəyə  götürmək  istəsə,  zavod 
komplektləşdirici  məhsulu  ala  və  icarəçinin  arzusu  ilə  onu 
icarəyə və ya lizinqə verə bilər. 

167 
 
Özünə  məxsus  əmlakın  icarəyə  verilməsi  ilə  məşğul 
olan  icarə  və  lizinq  şirkətləri  təsərrüfat  yoldaşlığı,  məhdud  və 
əlavə  məsuliyyətli  cəmiyyət,  açıq  və  ya  qapalı  tipli  səhmdar 
cəmiyyəti şəklində yaradıla bilər. 
Təsərrüfat  yoldaşlığı,  sahibkarlıq  fəaliyyəti  ilə  məşğul 
olan  vətəndaşlar  öz  aralarında  təsis  müqaviləsi  imzalamaqla 
hüquqi  şəxs  olmadan  və  ya  hüquqi  şəxs  qismində,  məsələn, 
kənd  təsərrüfatı  texni-kasını  icarəyə  vermək  məqsədi  ilə  özlə-
rinə  məxsus  maşınları  və  pul  vəsaitlərini  şərikli  kapitala 
qoymaqla,  təsərrüfat  yoldaşlığı  yarada  bilərlər.  Yoldaşlığın 
mənfəəti  və  zərəri  şərikli  payda  iştirak  edən  tam  yoldaşların 
payda iştirak faizinə uyğun olaraq onlar arasında proporsional 
olaraq bölünür. Tam yoldaşlar təsərrüfat yoldaşlığının öhdəlik-
ləri üzrə öz əmlakları ilə cavabdehlik daşıyırlar. 
Qarşılıqlı  inam  əsasında  yaradılmış  yoldaşlığa  tam 
yoldaşlarla  bərabər,  onun  öhdəliklərinə  yalnız  iştirak  payına 
uyğun  cavabdehlik  daşıyan  komandit  ortaqlar  da  daxil  ola 
bilərlər. 
Hüquqi  şəxs  qismində  yaradılmış  təsərrüfat  yoldaşlığı 
mütləq  Azərbaycan  Respublikasının  Vergilər  Nazirliyində 
dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. 
Məhdud  və  əlavə  məsuliyyətli  cəmiyyət,  Məhdud  və 
əlavə  məsuliyyətli  cəmiyyət  bir  və  ya  bir  neçə  sahibkar  və 
kommersiya  təşkilatı  tərəfindən  yaradıla  bilər.  Bu  cür  cəmiy-
yətin  Nizamnamə  karitalı  hissələrə  bölünür  və  cəmiyyətin 
iştirakçıları, onun öhdəliklərinə, Nizamnamə kapitalında malik 
olduqları paya uyğun cavabdehlik daşıyırlar. 
Məhdud  məsuliyyətli  cəmiyyətin  iştirakçıları  onun  öh-
dəlikləri  üzrə  cavabdehlik  daşımırlar,  ancaq  zərər  riskinə  görə 
öz iştirak paylarına uyğun öhdəlik daşıyırlar. Cəmiyyətin əlavə 
məsuliyyətli üzvləri isə onun öhdəliklərinə, cəmiyyətin kapita-
lında  iştirak  payının  hamı  üçün  eyni  olan  ölçüsü  miqdarında 
(dəfə  hesabı  ilə),  öz  əmlakları  ilə  birgə  məsuliyyət  daşıyırlar. 

168 
 
Məhdud  və  əlavə  məsuliyyətli  cəmiyyət  hüquqi  şəxs  kimi 
Vergilər Nazirliyində dövlət qeydiyyatına alınmalıdır. İcarə və 
lizinq  şirkətlərinin  məhdud  və  əlavə  məsuliyyətli  cəmiyyət 
formasında  təsis  edilməsi  onların  fəaliyyətinin  başlanğıc 
mərhələsində  məqsədə  uyğundur,  çünki  bu  mərhələdə  cəmiy-
yətin  səhmlərinin  buraxılması,  qeydə  və  uçota  alınması,  satışı 
nəzərdə tutulmur. 
Açıq və qapalı tipli səhmdar cəmiyyətlər (SC). İcarə və 
lizinq  şirkətləri  Nizamnamə  kapitalı  müəyyən  sayda  səhmlərə 
bölünmüş  açıq  və  qapalı  tipli  səhmdar  cəmiyyət  formasında 
yaradıla  bilər.  Səhmdarlar Səhmdar Cəmiyyətin (SÇ) öhdəlik-
lərinə  cavabdeh  deyillər,  yalnız  öz  səhmlərinin  dəyəri  miqda-
rında itki riskini daşıyırlar. 
Açıq  səhmdar  cəmiyyətin  üzvləri  öz  səhmlərini,  digər 
səhmdarların  icazəsi  olmadan,  maliyyə  bazarlarında  sata 
bilərlər. Açıq səhmdar cəmiyyətlər öz səhmlərinə abunə yazılı-
şını  və  səhmlərin  satışını  açıq  şəkildə  həyata  keçirə  bilərlər. 
Səhmlərini  yalnız  onun  iştirakçıları  arasında  bölüşdürən, 
səhmlərə  açıq  abunəni  və  onların  açıq  satışını  həyata  keçirə 
bilməyən səhmdar cəmiyyətlər qapalı tipli SC-lər adlanır. 
Azərbaycan  Respublikasının  qanunvericiliyinə  uyğun 
olaraq dövlət  və  bələdiyyə mülkiyyətində  olan  müəssisələr də 
öz  sərəncamında  olan  əmlakı,  eləcə  də  özlərinin  istehsal 
etdikləri  və  ya  aldıqları  məhsulları  icarəyə  və  ya  lizinqə  verə 
bilərlər. 
İcarəçi  (lizinqalan)  qismində  hüquqi  şəxs  yaratmadan 
sahibkarlıq  və  ya  peşə  fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  və  fərdi 
sahibkar  (fiziki  şəxs)  kimi  qeydiyyatdan  keçən  vətəndaşlar, 
eləcə  də,  istənilən  təşkilati-hüquqi  formalı  müəssisələr,  o 
cümlədən dövlət və bələdiyyə müəssisələri, çıxış edə bilərlər. 
İcarəyə və ya lizinqə verilən əmlakm (obyektin, məhsu-
lun) tədarükçüsü qismində hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq 
fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  vətəndaşlar,  eləcə  də,  kommersiya 

169 
 
fəaliyyəti  ilə  məşğul  olan  istənilən  təşkilati-hüquqi  formalı 
müəssisələr, o cümlədən dövlət və bələdiyyə müəssisələri, çıxış 
edə bilərlər. 
Subicarəyəverən  (sublizinqəverən)  qismində  istənilən 
təşkilati-hüquqi  formalı  müəssisələr,  o  cümlədən  dövlət  və 
bələdiyyə müəssisələri çıxış edə bilərlər. 
 
10.4. Lizinq və icarə fəaliyyətinin stimullaşdırılmasının 
prinsipləri. 
 
Xarici ölkələrdə həyata keçirilən icarə və lizinq əməliy-
yatlarının  normativ  bazası  və  təcrübəsi  ilə  tanışlıq  göstərir  ki, 
sahibkarlıq  fəaliyyətinin  bu  növü  bu  və  ya  digər  dərəcədə 
dövlət  tərəfindən  stimullaşdırılır.  Əks  təqdirdə  sahibkarlıq 
fəaliyyətinin  bu  növünün  səmərəli  təşkilinə  və  ölkə  iqtisadiy-
yatının  inkişafında  onun  rolunun  artırılmasına  nail  olmaq 
mümkün olmazdı. 
Xarici  ölkələrin  təcrübəsinin  öyrənilməsi  göstərir  ki, 
stimullaşdırmanın bütün növləri iki qrupa ayrıla bilər. 
Birinci  qrupa  kommersiya  fəaliyyətinin  növü  kimi 
icarəyə  məxsus  olan  və  praktiki  olaraq  bütün  ölkələrin  nor-
mativ aktlarında nəzərdə tutulan aşağıdakı stimullar aid edilir: 
1)  icarə  və  lizinq  haqlarının  icarəçilərin  və  lizinqa-
lanların  xərclərinə  aid  edilməsi,  onların  vergitutulan  mənfəət-
lərinin qeyd edilən xərclər həcmində azaldılması; 
2)  icarəyəverənin  icarəyə  verdiyi  əmlakına  sürətli 
amortizasiya normalarının tətbiqi; 
3)  icarəyəverənin,  aldığı  icarə  haqqının  icarəyəverən 
tərəfindən  icarəyə  verilən  əmlakın  aınmasına,  bərpasına,  mo-
dernləşdirilməsinə,  yeniləşdirilməsinə,  eləcə  də  aldığı  kreditin 
dəyərinə, sığortaya, icarəyə verdiyi əmlaka görə vergiyə, icarə-
çiyə göstərdiyi əlavə xidmətlərə sərf etdiyi hissəsinin, vergidən 
azad edilməsi; 

170 
 
4)  əlavə  dəyər  vergisinin  (ƏDV)  alındığı  ölkələrdə, 
alınan  əmlakın  (onun  hazırlanmasına,  bərpasına,  yeniləşdiril-
məsinə çəkilən xərclər də daxil edilməklə) dəyərinin, eləcə də, 
əlavə xidmətlərin dəyərinin, ƏDV həcmində artırılması. Ancaq 
mülkiyyətçi  dəyişmədiyindən  icarəyəverənin  aldığı  icarə  haq-
qının təkrarən ƏDV-nə cəlb edilməməsi; 
5)  icarəyəverənin  icarə  obyektlərinin  alınması  və  digər 
icarə  əməliyyatlarının  yerinə  yetirilməsi  ilə  əlaqədar  olaraq 
aldığı kreditlərin ödənilməsinə sərf etdiyi məbləğin onun xərc-
lərinə aid edilməsi. 
Stimullaşdırmanın ikinci qrupuna dövlətin iqtisadi siya-
sətinin  strateji  məqsədlərindən  asılı  olaraq  müxtəlif  uyğunlaş-
dırmalarla  tətbiq  edilənlər  daxil  edilir.  Stimullaşdırmanın  bu 
növünə aşağıdakılar aiddir: 
1)  icarəyəverənlərin  (lizinqəverənlərin)  onların  icarəyə 
və  ya  lizinqə  verdikləri  əmlakın  dəyəri  qədər  əmlak  vergi-
sindən  azad  edilməsi  və  ya  əmlak  vergisinin  həmin  həcmdə 
azaldılması; 
2)  bankların  və  kredit  təşkilatlarının  mənfəətinin  icarə 
və  lizinq  əməliyyatlarının  kreditləşdirilməsindən  alınan  hissə-
sindən vergilərinin azaldılması; 
3) icarəçinin və  lizinqalanın  mənfəət  vergisinin  azaldıl-
ması  və  ya  icarəyə  və  lizinqə  alman  əmlakdan  istifadə  edərək 
icarəçinin  və  lizinqalanın  istehsal  etdiyi  məhsulların  reallaş-
dırılmasından  əldə  edilən  mənfəətin  bir  hissəsinə  mənfəət 
kreditinin  verilməsi  (verginin  ödənilmə  müddətinin  uzadıl-
ması); 
4)  kiçik  müəssisə  olan  icarəçilərin  vergilərinin  azaldıl-
ması  (iearəyə  götürülən  əmlaka  ƏDV  hesablamamaq  da  daxil 
edilməklə); 
5) icarəyəverənlərə, əmlakın üçüncü şəxslərin iradlarına 
və  sahibkarlıq  riskinə  görə  sığortalanması  zamanı,  güzəştlər 

171 
 
tətbiq  edən  sığorta  şirkətlərinin  mənfəətinə  vergilərin  azaldıl-
ması; 
6) icarəyəverənlərə və lizinqəverənlərə icarəyə və lizin-
qə  vermək  məqsədi  ilə  əmlak  almaq  üçün  dövlət  büdcəsindən 
əlverişli  kreditlərin  verilməsi  və  ya  qeyd  edilən  məqsədlə 
alınan  kreditlərə  hökumət  zəmanətinin  verilməsi;  ixrac  edilən 
icarə  və  lizinq  əməliyyatlarının  kommersiya  və  siyasi  risklər-
dən sığortalanmasında dövlətin iştirakı. 
Təbiidir  ki,  lizinq  və  icarə  fəaliyyətinin  stimullaş-
dırılmasının  əsas  yollarında  biri  də
, 
bu  sahədə  mövcud  olan 
normativ-hüquqi  bazarının  təkmilləşdirilməsindən,  icarə  və 
lizinq əməliyyatlarının həyata keçirilməsi üçün müvafiq iqtisadi 
mühitin formalaşdırılmasından ibarətdir. 
 
10.5. Operativ və maliyyə (lizinq) icarə 
müqavilələrinin quruluşu və məzmunu 
 
İcarə müqavilələrində tərəflərin müəyyən edilməsi alqı-
satqı müqavilələri də olduğu kimi həyata keçirilir. 
Bu  maddə  yalnız  imzalanan  müqavilənin  mahiyyətini 
əks etdirməlidir. Məsələn, "İcarəyəverən KCD-150 markalı iki 
tikinti  kompressorunu  icarəyə  verdi,  icarəçi  isə  onları  icarəyə 
qəbul  etdi.  İcarəyəverən  kompressorları  2013-cü  ilin  iyun 
ayının  sonunda  məntəqədə  tədarük  (DAP)  şərti  ilə  Astara 
dəmiryol stansiyasına göndərəcəkdir". 
Əgər  tərəflər  mal  göndərilməsinin  bazis  şərtlərini 
"İNKOTERMS-2011"  şərhləri  ilə  qəbul  etmirlərsə,  onda 
tərəflər  həm  Azərbaycan  daxili,  həm  də  beynəlxalq  müqavi-
lələrdə  qarşılıqlı  öhdəlikləri  dəqiqləşdirməlidirlər.  Məsələn, 
qeyd  edilən  misalda  icarə  obyektinin  "məntəqədə  tədarük 
(DAP)" şərti ilə göndərilməsi zamanı dəqiqləşdirmələr aşağıda-
kı kimi ola bilər: 

172 
 
-  icarəyəverən  icarə  obyektini  dəmiryol  platformasına 
yüklədikdən,  nəqliyyat  xərclərini  və  yüklərin  nəqliyyat 
risklərindən 
- sığortalanmasını həyata keçirdikdən sonra öz öhdəlik-
lərini yerinə yetirmiş hesab edilir; 
-  icarəyəverən,  icarə  obyektinin  nəqli  üsulu,  yüklənmə 
tarixi, göndərilmə məntəqəsi, yerlərin sayı, hər bir yerin brutto 
çəkisi barədə təcili rabitə ilə icarəçiyə məlumat verməlidir; 
- icarəyəverən  yüklə birlikdə, eləcə də faksla və  poçtla, 
aşağıdakı sənədlər komplektini göndərməlidir: icarə obyektinin 
keyfiyyət  sertifikatını,  qablaşdırma  vərəqini  (əgər  yük  qablaş-
dırılıbsa),  yükün  dəqiq  təsnifini,  sığorta  vərəqinin  surətini, 
dəmiryol  fakturasının  dublikatını,  icarə  haqqı  qeyd  edilməklə 
hesab- fakturanı; 
-  icarəçi  yükün  daxil  olması  haqqında  dəmir  yolundan 
məlumat  alan  kimi,  müəyyən  edilmiş  vaxtda  onu  boşaltmalı, 
saxlanma və ya istifadə yerinə aparmalıdır. 
Qısamüddətli  icarədə  (rentinqdə)  icarə  predmetləri 
icarəçiyə  adətən  anbarlarda,  dayanacaqlarda,  aeroportda  və  s., 
başqa  sözlə,  onların  saxlandığı  və  ya  kirayəyə  verildiyi  yerdə 
təqdim  edilir.  Bu  vaxta  qədər  icarəyəverən  icarə  obyektini 
(özüyeriyən vasitələr icarəyə verildirdə - həm də icarəçiləri) öz 
xeyrinə  sığortalayır.  İstifadəçilərin  sağlamlığı,  məsələn,  minik 
avtomobilləri,  yüngül  təyyarələr,  yaxtalar,  hava  şarları,  dağ 
xizəkləri və s. icarəyə verildikdə sığortalanır. 
İcarənin bütün növlərində icarəyəverənin icarə obyekti-
nin icarəçiyə verilməsi ilə bağlı, icarəçinin isə icarə obyektinin 
qaytarılması  ilə  bağlı  bütün  öhdəlikləri,  hansı  sənədlərlə  və 
necə verilməsi və qaytarılması əks etdirilməklə, dəqiq göstəril-
məlidir. 
Bir  qayda  olaraq  yükü  qəbul  edən  mümkün  qədər  qısa 
müddət  ərzində  onu  nəzərdən  keçirməlidir.  Müqavilədə  yükü 
qəbul  edənin,  maraqlı  olmayan  tərəfin  iştirakı  ilə,  yükdə 

173 
 
həqiqətən aşkar edilmiş  çatışmazlıqlar barədə akt tərtib  etməsi 
öhdəliyi nəzərdə tutula bilər. 
Mürəkkəb  avadanlıqlar  icarəyə  verildikdə  bu  maddədə, 
alqı-satqı  müqavilələrində  olduğu  kimi,  müqavilənin-obyektin 
xüsusiyyətlərini və texniki tələblərini əks etdirən əlavəsinə isti-
nad edilə bilər. 
Bu  maddə  aşağıdakı  kimi  formalaşdırıla  bilər:  "Bu 
müqavilə  ilə  icarənin  müddəti  bir  il  müəyyən  edilir.  İcarənin 
müddətinin  başlanğıcı  icarəyəverən  tərəfindən  obyektin 
tədarükü  üzrə  öhdəliklərin  yerinə  yetirildiyi  tarix  hesab  edilir. 
İcarə  müddətinin  sonu  icarəçinin  obyekti  icarəyəverənə  gön-
dərdiyi tarix hesab ediləcəkdir". 
Əgər müqavilədə icarə müddəti göstərilməyibsə, icarəçi 
ən  azı  30  gün  əvvəl  icarəyəverəni  xəbərdar  etməklə,  icarə 
müqaviləsinə birtərəfli qaydada xitam verə bilər. İcarə müddəti 
müəyyən  edilməyən  müqavilələrdə,  tərəflərin  münasibətlə-
rinin sabitləşdirilməsi üçün adətən moratorium müddəti müəy-
yən  edilir  ki,  əgər  icarəyəverən  obyektin  tədarükü  üzrə  bütün 
öhdəliklərini yerinə yetiribsə, bu müddət ərzində icarəçi müqa-
vilədən çıxa bilməz. 
Bərabər  kommersiya  şərtləri  daxilində  icarəçi,  digər 
iddiaçılarla  müqayisədə,  icarəyəverənlə  razılaşdırılmış  şərtlər-
lə,  icarə  müddətinin  uzadılmasında  və  icarə  obyektinin  satın 
alınmasında üstünlüyə malikdir. Bu haqda icarəçi icarə müqa-
viləsinin müddətinin bitməsinə  və  ya alış müddətinə ən azı  30 
gün qalmış icarəyəverənə xəbər verməlidir. 
İcarəyəverən  icarə  obyektinin  sahibi  kimi  onu  öz 
xeyrinə əsasən aşağıdakı sığorta növləri üzrə sığortalayır: 
- icarə obyektinin icarəçinin göstərdiyi yerə çatdırılması 
(tədarükü)  icarəyəverənin  öhdəsinə  düşürsə  -  nəqliyyat  sığor-
tası; 

174 
 
-  obyektin  icarəçinin  sərəncamında  və  istifadəsində  ol-
duğu  müddət  ərzində  onun  zədələnməsi  və  itirilməsi  (lazım 
gələrsə hərbi risk) ilə bağlı risklərdən sığortalama; 
-  obyektin  icarəçi  tərəfindən  istifadəsi  ilə  bağlı  üçüncü 
tərəfin iradlarından sığortalama; 
- icarəçinin ödənişqabiliyyətli olmaması və icarə obyek-
tinin  qaytarılması  ilə  bağlı  öhdəliklərinin  yerinə  yetirilməmə-
sindən sığortalama; 
-  müqavilə  üzrə icarə  obyektinin  müəyyən edilmiş  yerə 
çatdırılması icarəçinin öhdəsinə düşürsə - nəqliyyat sığortası. 
Mövcud  qanunvericilikdə  sığortalama  üzrə  qəti  şərtlər 
müəyyən edilmədiyindən tərəflər müqavilədə bu barədə qarşı-
lıqlı razılığa gəlməlidirlər. Əgər sığortalamanın hər hansı növü-
nün həyata keçirilməsi icarəçinin öhdəsinə düşürsə, müqavilə-
də  sığortalanmanın  müddəti,  məbləği  göstərilməli  və  seçilmiş 
sığorta şirkəti icarəyəverənlə razılaşdırılmalıdır. 
Hər  iki  tərəf  üçün  sığortalamanın  icarəyəverən  tərəfin-
dən həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur, çünki o, daimi sığor-
taçı kimi, sığortalamanı daha əlverişli şərtlərlə həyata keçirmək 
şansına malik olur. 
"İcarənin dəyəri" anlayışı operativ icarə müqavilələrində 
istifadə  edilməyə  bilər,  ancaq  icarəyəverən  icarə  haqqının 
təqribi məbləğini və icarə əməliyyatlarının rentabelliyini müəy-
yən etmək məqsədi ilə icarənin dəyərini müəyyənləşdirir.