Ҳәзирги күнде энергетика ресурсларынан өнимли пайдаланыўға дүняның барлық мәмлекетлеринде үлкен әҳмиет берилмекте

2.2. Ислеп шығарыў қурылма ҳәм машиналарда электр энергияны актив усылда тежеў


Электр энергияны актив тежеў пассив тежеўден айырмашылығы сонда бул процесс қосымша техникалық қурал ҳәм үскенелер жәрдеминде ислеп шығарыў қурылма ҳәм машиналарда электр энергиядан жәнеде нәтийжели пайдаланыў мүмкиншилигин жаратыўдан ибарат. Өз нәўбетинде электр энергиядан актив тежеў электржүритпелердеги жүклениўлерди ретлеў, оптимал басқарыў ҳәм салтаң жүриўди шегаралаў сыяқлы ўазыйпаларды қосымша техникалық қураллар жәрдеминде орынлаўға бөлинеди. Буннан тысқары ислеп шығарыў қурылма ҳәм машиналардың тезлиги ретленбейтуғын электржүритпелерди тезликлери ретлениўши электржүритпелер менен алмастырыў электр энергияны актив тежеў тийкарын қурайды. Тезлиги ретленетуғын ҳәм ретленбейтуғын электржүритпелердиң энергетикалық көрсеткишлери жүкленгенлик дәрежесине қарап оптималластырыўшы техникалық қураллар жәрдеминде электр энергияны тежеў айрықша бир жөнелис болып, бул тараўда кең мүмкиншиликлер бар екенин көрсетеди.
Бар ислеп турған моторларды энергия үнемлегиш моторларға алмастырылып, электржүритпениң басқарыў бөлегин өзгертпеген ҳалда ислетиў нәтийжесинде энергия тежеў мүмкин.
3-ЛЕКЦИЯ
ТЕМА. САНААТТА ЭЛЕКТР ЭНЕРГИЯ ҮНЕМЛЕНИЎИ


Жоба:
3.1. Кранларды ислетиўде электр энергия үнемлениўине ерисиў
3.2. Конвеер ҳәм насосларды ислетиў даўамында электр энергия үнемлениўине ерисиў


Жүклерди бир жерден басқа жерге көшириўде ең көп энергияны пайдаланатуғын машиналар булар кранлар болып табылады. Кранлар материал ҳәм буйымларды да горизонтал ҳәм вертикал бағытларда бир орыннан екинши орынға көшириўге хызмет етеди.
Санаат ҳәм пуқаралық объектлерин қурыўда кранлардың минаралы түри кең тарқалған болып, олардың жүк көтериў мүмкиншиликлери бир неше тоннадан барып бир неше он тоннаға шекем барады. Бул кранлардың моторлары тийкарынан ассинхрон моторлар болып 4МТ маркалы (қуўаты 2,2 – 200 кВт), МТФ ҳәм МТН (фаза роторлы) ҳәм МТКФ, МТКН (роторы қысқа тутастырылған, қуўаты 1,4 – 30 кВт) ҳәмде Д маркалы турақлы ток моторлары (қуўаты 2,5 – 185 кВт) қурайды. Сондай-ақ, металлургия ҳәм машинасазлық кәрханаларында көпир түрлери кең қолланылады, олардың жүк көтериў қудирети бир неше тоннадан жүз тонналарға барады.
Кран механизмлериниң электр жүритпелеринде жүз беретуғын электр энергия ысырабы қандай ретлениўши электржүритпелер қолланылыўына байланыслы. Белгили ўақыт аралығындағы пайдалы ислеп шығарыў ушын жумсалған электр энергияның электр жүритпениң улыўма электр энергия жумсалыўына қатнасы системаның эквивалент ПЖК – деп аталады. мотордың белгиленген ўақыт ишиндеги иске түсириў саны З ға қатнасына қарап өзгериўи 2.1 – сүўреттеги көринислерде келтирилген. ГраПЖКтен көринип турғанындай, тиристорлы басқарылыўшы турақлы ток өзгерткишли электржүритпелерде ең жоқары болып, бирақ турақлы ток моторларын эксплуатациялаўдың бирқанша қурамалылығын есапқа алатуғын болсақ, ол жағдайда бул өзин ақламайды.

2.1 – сүўрет. Кран электр жүритпелариниң эквивалент ПЖК лери:


1 – еки тезликли роторы қысқа тутастырылған асинхрон мотор; 2 – бир тезликли асинхрон мотор; 3 – фазалары кери жалғанып тормозланатуғын фаза роторлы асинхрон мотор; 4 – динамикалық тормозланатуғын фаза роторлы асинхрон мотор; 5 – частота бойынша тезлиги ретленетуғын еки тезликли асинхрон мотор; 6 – тиристорлы турақлы ток өзгерткишли ямаса генератор – мотор системасындағы турақлы ток моторы