Ёзёвон чўллари давлат табиат ёдгорлиги ўсимликлар дунёси бўйича мoниторинг ўтказиш

6. Оқ жангал-Nitraria schuberi. У оқ жангалдошлар оиласига мансуб, бўйи 1-1,5 м гача етадиган бута ўсимлик барглари узунчоқ ёки тескари тухумсимон. Май-октябрь ойларида гуллайди ва меваси етилади. Меваси қорамтир-қизил, ширали, данаги тухимсимон, тўнтақ. Мева таркибида қанд, турли витаминлар кўп бўлади. Шунинг учун мевасидан турли ичимликлар мураббо тайёрлашда фойдаланилади. Мевасини териб, янгилигича истемол қилиш ҳам мумкин. Оқ жанганл чўлда дўнг қумларда шўрлашган ерларда, куллар атрофида ўчрайди. Айрим холларда кичик майдончаларда бўлсада ўзига хос қиёфа-ландшафт ҳосил қилади. У марказий Фарғонанинг Ёзёвон чўлларидаги тепаликларда учрайди. Оқ жангалдан янги ўзлаштирилган шўрли ерларда мевали ва манзарали ўсимлик сифатида фойдаланиш мумкин.
7. Қизғиш астрагал- Astragalus rubellus. У бурчоқдошлар оиласига мансуб, бўйи 35 см гача бўлган кўп йиллик ўт ўсимлик. Уни пояси қисқарган, эгатли, барглари ток патсимон мураккаб барг бўлиб, ҳар бир баргида 14-18 жуфт барглари бўлади. Узунлиги 30-35 см га етади. Гуллари сийрак, шингилсимон тўп гулли, унда 8-15 тагача гуллар жойлашган, гулпоясининг бўйи 15 см га етади. Гуллари қизил, меваси дуккак, бўйи 2 см га етади, тухумсимон, пуфаксимон кўринишда бўлади. Гуллаш ва мевалаш апрел -май ойларида кузатилади.
Қизғиш астрагал Марказий Фарғонанинг қум тепаликлари оралиғида тарқалган ва ҳозирда Ёзёвон ва Қорақолпоқнинг қумли чўлларида, қум тепалик оралиқларидагина сақланиб қолган. У вилоятимиз учун эндем, Ўзбекистон Республикаси қизил китобига киритилаган муҳофазага мухтож. У уруғи билан кўпаяди. Ҳозирги кунда уни охтариб топиш ҳам анча қийин бўлиб қолган.
8. Эркак селин-Aristido Karelinii. У бўйи 150 см гача етадиган кўп йиллик ўсимлик барглари ингичка тасмасимон, бўйи 80 см гача етади. Илдиз системаси кучли ривожланган. Толали ўсимлик. Қурутишган баргида 70% тола олиш мумкин. Илдизи шунурсимон кўринишда бўлиб, тупроқнинг остки қатламларигача кириб боради ва атрофига қумларни илаштириб ёпиштириб олади. Селинни ҳар икки тури (эркак ва урғочи селин) ҳам Марказий Фарғонанинг қумли чўлларида кўп ва кенг тарқалган бўлган. Лекин ҳозир уларни захиралари кескин камайган. Чунки тола олиш мақсадида бундан 50-60 йиллар олдин аявсиз йиғиб олишган. Селининг ҳар икки тури ҳам қумларни мустахкамлашда ва тола олишда аҳамияти катто. Ҳозирги кунда саноатни дағал толага бўлган эхтиёжларини мунтазам равишда қондириб келган селинзорларни номигина сақланиб қолган. Бу икки турни сақлаб қолиш ва кўпайтириш шу кун талаби деб биламиз ва уларни муҳофазага олган ҳолда кўпайтиришса, олдинги ландшафтли холатларини қайта тиклаш мумкин. Ўйлаимзки бу имкониятлардан ўрмон хўжалиги ходимлари самарали фойдаланишади. Бу борада ҳам улар ташаббус кўрсатадилар деган умиддамиз.