Exsel dasturida avto to'ldirishlar va avto hisoblashlar Yoki Exsel dasturida iqtisodiy masalalarni yechish Reja

1-jadval

FANLAR
F.I.SH.	Inform	Mat.analiz	Analitik geom.	Fizika	Algebra	Ingliz tili	Tarix	Jami
Alimov S.	30	25	32	36	30	26	36	215
Ahmadjonov H	22	15	25	25	22	21	21	151
Valiev P.	36	26	27	30	31	29	38	217
O`rinboev L.	37	25	30	37	32	36	32	229
Norqulov A.	23	22	25	21	21	21	29	162
Otajanov B.	38	36	30	30	32	30	31	227
Otaev R.	30	13	16	22	22	20	30	153
Po`latov L.	36	26	32	33	33	25	33	218
O`rdashev N.	32	26	25	35	30	29	29	206
Hojiev T.	34	27	27	36	34	30	37	225
Oraliq Nazorat	84,18	65,65	70,94	80,1	76,8	69,2	79
Dastlabkn nazorat	70	54	59	76	61	57	69

12-rasm. Doriaviy diagramma 13.rasm. Gistogramma



14-rasm. CHiziqli diagramma
Diarpamma turiga qarab siz har xil qaralayotgan masala bo`yicha ma`lumotlar olishingiz va xulosa chiqarishingiz mumkin.
Aytaylik chiziqli va gistogramma ko`rinishidagi diagrammalar, masalan sotuv hajmlarni taqqoslashga qulay bo`lsa, doiraviy diagram­malar sohalar orasidagi bog`liqlikni taqqoslashga o`ng`ay. Excel ning yana bir imkoniyati shundaki, diagrammani uning to`rini tanlab ol­dindan ekranda ko`rish mumkin. Buning uchun siz Prosmotr rezul’tata(Press and hold to view samp1e) tugmasini bosishingiz mumkin va diagrammalar turi va ko`rinishini o`zingizga qulay qilib tanla­shingiz va so`ngra chop qilishingiz mumkin.

Diagramma turi va ko`rinishini tanlash.

Master diagramm muloqot oynasida Standartno`e (Standart type) ni tanlaymiz .
Tip (Chart type) guruhida siz Gistogramma (Solimn) tanlasangiz, Vid(Chart subtype) guruhida gistogrammalar ko`rinadi. Dalee (Next) tugmasi orqali diagramma ko`rinishini almashtirishingiz mumkin.
Alohida varaqqa diagpamma chizish uchun Vstavka (Insert) menyusiga kirib Diagramma (Chart) buyrug`ini tanlang. Master diagramm ning muloQot oynasi ochiladi, unda Siz diagramma to`rini va ko`rininishini tanlang. Ctandarno`e guruhi tanlab, Tip gypyhida Krygovaya (Pie )ni, Vid gypyhida yuQori Qatordagi birinchi diagrammani Tanlang, Dalee > tugmasini bosing. Natijada Master diagrammning muloQot oynasi ochiladi. Nazvanie diarpammo` (Chart title) maydonida Siz diagrammaga nom qo`yishingiz mumkin. Podpisi danno`x (Data tabels) va Podisi znacheniy (Data tabels) guruhi yordamida diagrammaga izohlar berishingiz mumkin.

3 Excelda iqtisodiy masalalar (APP- amali programmalar paketi) yechish.

M a s a l a. Excel dasturi yordamida quyidagi ma`lumotli jadval tayyorlansin. Natija jadval va diagramma ko`rinishida chop qilish , qurilmasiga chiqarilsin:
Korxonaning xizmat safari harajatlari

TG`r	Boriladigan joy	Yul narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Sankt-Peterburg	98000	4	750	2
2.	Samarqand	8600	4	250	6
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3
4.	Parij	178000	6	1500	2
5.	Moskva	95000	7	1000	3

Mazkur masala uchun "Jami harajat" bandi quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
"Jami harajat" q (2* "yo`l narxi" Q "Kunlar soni", "Kunlik harajat" )* "Kishilar soni"
Excel dasturi yordamida masalani echishni quyidagi reja asosida olib boramiz.
Ish rejasi:
1. Excel ni yuklash.
2. Jadval mavzusini kiritish.
3. Ustun kengligini aniqlash va kiritish.
4. Ustun nomini kiritish.
5. Jadvalni ma`lumot bilan to`ldirish.
6. Ma`lumotli jadvalni diskka yozish.
7. Diskdan ja,dvalni chaqi:rish.
8. Oxirgi ustun formulasini berish.
9. Natijaviy jadvalni hosil qilish.
10. Jadvalni chop qilish.
11. Ustunli va doiraviy diagrammalar hosil qilish.
12. Diagrammalarni chop qilish.
13. Excel dan chiqish.
E ch i sh. 1. Windows ni yuklaymiz. so`ngpa Pusk tugmasi orqali, "PROGRAMMO`" bandini ochib, Microsoft Excel ni tanlaymiz va "sichqoncha" chap tugmasini bosamiz. Natijada Excel ni yuklash uchun asosiy muloqot oynasi ochiladi.
2. Jadvalning birinchi satriga jadval mavzusini kiritamiz:
Korxonaninr xizmat safari harajatlari.
3. Ustun va satr kerakligi etarli bo`lmaganligi sababli, uni kerakli mikdorda o`zgartiramiz. Buning uchun "sichqoncha" ko`rsatkichi orqali A, V, S, D, E, R ustunlarga mos keluvchi chiziqni qistirib olib lozim mikdorda suriladi.
4. Ikkinchi satrdan boshlab ustunlar nomlarini kiritamiz:

TG`r

Boriladigan joy

Yo`l narxi

Kunlar soni

Kunlik harajat

Kishilar soni

Jami harajat

5. Yacheykalarni kerakli ma`lumotlar bilan to`ldiramiz:

1.	Sankt-Peterburg	98000	4	750	2
2.	Samarqand	8600	4	250	6
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3
4.	Parij	178000	6	1500	2
5.	Moskva	95000	7	1000	3

6. Fayl buyruqlar to`plamida Soxranit’ kak buyrug`ini beramiz. Komp’yuterning imya fayla so`roviga fayl nomini, masalan ni kiritamiz.
7. Diskdan jadvalni yuklash uchun Fayl buyryqlar to`plamidan Открыть bandini tanlaymiz. Fayllar ro`yhatidan kerakli faylni tanlab (xususan, 8. Oxirgi ustun formulasini beramiz, xususan, shu ustun birinchi satridan foydalanish uchun quyidagi formula o`rinli:
q(2* S4 Q O4 * E4) *R4
Qolgan satrlar uchun ham xuddi shu formulalar uchun joriy satr va ustun kesishuvidagi yacheykaning O`ng past burchagiga "sichqoncha" ko`rsatkichi olib kelinib, chap tugmasi bosilgan holda ko`chiriladi. Bu holda formulalardagi yacheyka nomerlari avtomatik holda o`zgaradi.

TG`r	Boriladigan joy	Yo`l narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Sankt Peterburg	98000	4	750	2	q(2*C4QD4*E4)*F4
2.	Samarqand	8600	4	250	6	q(2*C5QD5*E5)*F5
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3	q(2*C6QD6*E6)*F6
4.	Parij	178000	6	1500	2	q(2*S7 Q D7*E7)*F7
5.	Moskva	95000	7	1000	3	q(2*S8Q D8*E8)*F8

9. Natijada quyidagi jadvalni hosil qilamiz,

TG`r	Boriladigan joy	Yul narxi	Kunlar soni	Kunlik harajat	Kishilar soni	Jami harajat
1.	Sankt-Peterburg	98000	4	750	2	94000
2.	Samarqand	8600	4	250	6	11600
3.	Novosibirsk	108600	8	650	3	171840
4.	Parij	178000	6	1500	2	244200
5.	Moskva	95000	7	1000	3	928750

10. Natijaviy jadvalni chop qilish uchun Fayl buyruqlar to`pla­midan Pechat’ buyrug`ini beramiz.

11. Dastlab V va G ustundagi ma`lumotlar "sichqoncha" ko`rsatkichi orqali siljitib ajratiladi. Co`nrpa Vctavka menyusining Diagpamma bandi tanlanadi. Komp’yuterning na etom liste yoki na novom liste so`roviga mos javob tanlanadi. Diagramma ko`rinishi mactep diagramm dan tanlanadi, so`ngra shag (prodoljit’) tugmasini bosish lozim.
12. Diagrammalarni Fayl menyusining Pechat’ bandi orqali chop qilish mumkin.
13. Excel dan chiqish uchun Fayl menyusiga kirib, dastlab Zakro`t’ bandi ustida "sichqoncha" tugmasi bosiladi va so`ngra shu Fayl menyu­sidagi Vo`xod bandiga "sichqoncha" ko`rsatkichi keltirilib bosiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar.
1. A. Sattarov. “Informatika va Axborotlar texnologiyasi”. Toshkent, 2002 yil
2. Aripov M., Xaydarov A., «Informatika», T., O`zMU, 2002 yil
3. Информатика и образование. Научно-методический журнал.
4. Информатика. Задачник-практикум в 2т. Москва. Лаборатория Базовых Знаний. 2001.