Excel dasturida iqtisodiy masalalarni static funksiyalar yordamida ishlash

1-jadval

FANLAR
F.I.SH.	Inform	Mat.analiz	Analitik geom.	Fizika	Algebra	Ingliz tili	Tarix	Jami
Alimov S.	30	25	32	36	30	26	36	215
Ahmadjonov H	22	15	25	25	22	21	21	151
Valiev P.	36	26	27	30	31	29	38	217
O`rinboev L.	37	25	30	37	32	36	32	229
Norqulov A.	23	22	25	21	21	21	29	162
Otajanov B.	38	36	30	30	32	30	31	227
Otaev R.	30	13	16	22	22	20	30	153
Po`latov L.	36	26	32	33	33	25	33	218
O`rdashev N.	32	26	25	35	30	29	29	206
Hojiev T.	34	27	27	36	34	30	37	225
Oraliq Nazorat	84,18	65,65	70,94	80,1	76,8	69,2	79
Dastlabkn nazorat	70	54	59	76	61	57	69

12-rasm. Doriaviy diagramma 13.rasm. Gistogramma



14-rasm. CHiziqli diagramma
Diarpamma turiga qarab siz har xil qaralayotgan masala bo`yicha ma`lumotlar olishingiz va xulosa chiqarishingiz mumkin.
Aytaylik chiziqli va gistogramma ko`rinishidagi diagrammalar, masalan sotuv hajmlarni taqqoslashga qulay bo`lsa, doiraviy diagram­malar sohalar orasidagi bog`liqlikni taqqoslashga o`ng`ay. Excel ning yana bir imkoniyati shundaki, diagrammani uning to`rini tanlab ol­dindan ekranda ko`rish mumkin. Buning uchun siz Prosmotr rezul’tata(Press and hold to view samp1e) tugmasini bosishingiz mumkin va diagrammalar turi va ko`rinishini o`zingizga qulay qilib tanla­shingiz va so`ngra chop qilishingiz mumkin.

Diagramma turi va ko`rinishini tanlash.

Master diagramm muloqot oynasida Standartno`e (Standart type) ni tanlaymiz .
Tip (Chart type) guruhida siz Gistogramma (Solimn) tanlasangiz, Vid(Chart subtype) guruhida gistogrammalar ko`rinadi. Dalee (Next) tugmasi orqali diagramma ko`rinishini almashtirishingiz mumkin.
Alohida varaqqa diagpamma chizish uchun Vstavka (Insert) menyusiga kirib Diagramma (Chart) buyrug`ini tanlang. Master diagramm ning muloQot oynasi ochiladi, unda Siz diagramma to`rini va ko`rininishini tanlang. Ctandarno`e guruhi tanlab, Tip gypyhida Krygovaya (Pie )ni, Vid gypyhida yuQori Qatordagi birinchi diagrammani Tanlang, Dalee > tugmasini bosing. Natijada Master diagrammning muloQot oynasi ochiladi. Nazvanie diarpammo` (Chart title) maydonida Siz diagrammaga nom qo`yishingiz mumkin. Podpisi danno`x (Data tabels) va Podisi znacheniy (Data tabels) guruhi yordamida diagrammaga izohlar berishingiz mumkin.
Formatlash bo`limi bandlari vazifalari.
Exeel dasturida formatlash, asosan, kataQ satr va ustunlarning ustida bajariladi. Bo`lim bandlarida satrning balandligi, ustunning eni, katak chiziqlarini hosil qilish va yo`qotish, yangi varaq hosil qilish, o`nga nom berish vazifalari amalga oshiriladi 15-rasm).

15-rasm. 16-pasm.
Stil’ bandida satr yoki ustun nomi belgilanishi, katakda ma`lu­motlarning berilish va to`ldirish usullari aniQlanadi. Katakda yozuv­larning alifbosi va o`lchamini belgilash mumkin (16-rasm).
Servis bo`limi. Mazkur bo`lim bandlari Office muhitidagi amaliy dasturlarnikiga o`x­shash bo`lib, mazmuni quyidagicha aniQlanadi:
matnning xatosini ainqlash;
belgini avto almashtirish;
o`zgartirishlarni saqlash;
kitobga kirish;
o`zgartirishlarni belgilash;
kitoblarni birlashtirish;
dasturni himoyalash;
katak qiymatiii tahrir qilish;
yangi yo`nalishlariii berish;
bog`lanishlar bilan ishlash;
makro ma`lumotlar;
yangi ustqurmalar kiritish;
uskuna panelini tahrir qilish;
Jadval xususiyatlari;
Web sahifasida ishlash.



18-rasm. Excel jadvallarida ranglarni tahrir qilish



19-rasm. Excel jadvali xossalarini tanlash.

Excel dasturida ko`p foydalanuvchilarga ish jarayonini tartibga solish ularga ustivorliklar belgilash, kitobga kirish uchun ruxsat berish kabi vazifalarni DOSTUP K KNIGE bandi bajaradi.

Parametro` bandi dastur haqida umumiy, qiymatlar, hisob ishlari, diagrammalar, o`zgartirish xususiyatlari haqida esa batafcil ma`lumotlar beradi, ba`zi xossalarini taxrir qilish imkoni­yatlarini ta`minlaydi (18-19- rasm).

EXCELda qymatlar ustida amallar .

Danno`e bo`limii bandlari kataklardagi qiymat­lar ustida amallar bajarishga mo`ljallangan:
qiymatlarini tartiblash;
biror belgi bo`yicha saralash;
biror shaklda tartiblash;
yakuniy natijalarni aniqlash;
ma`lumotlarni tekshirish;
qiymatlarni jadvalga solish;
matnni ustunlarga bo`lish;
qiymatlarni birlashtirish;
yangi to`zilmalar olish;
natijaviy jadvallar to`zish;
tashqi ma`lumotlarni kiritish;

Mazkur bandning dastlabki ikki bandi ustun yoki satr elementla­rini biror belgisi bo`yicha saralash va taptiblash vazifasini bajarish.

Forma bandi tanlab olingan hisobot shakli bo`yicha satr element­larini tekshirish va tahrir qilish ishlarini amalga oshiradi.
Itogi bandi ustun yoki satr bo`yicha umumiy natijalarni olish shaklini belgilaydi.
Qyyilgan masala bo`yicha kiritilayotgan ma`lumotlarning to`g`pili­gini tekshirish Proverka bandi orqali amalga oshiriladi. Bunda muloqot oynasi hosil bo`lib, kiritilishi zarur bo`lgan ma`lumotlar xususiyatlari va hosil bo`lgan xatoliklar haqidagi xabarnoma mazmu­ni belgilanadi.
Elektron jadvalda ma`lum qiymatlarning tanlab olingan nomi bo`yicha, biror qonuniyat bo`yicha yangi jadvallar hosil qilish vazifa­sini Tablitsa podstanovki bandi bajaradi.
Keyingi bandlar jadval elementlarini birlashtirish, yaxlitlash va ajratish, tashqi tarmoqlardan ma`lumotlar to`g`rilash uchun xizmat qiladi.
EXCEL da formula va funktsiyalar buan imlash hamda hisob ishlarini bajarish.
Formula berilishi
Excelda tayyorlanadigan ma`lumotli jadvallar matn yoki sonlar bilan to`ldirilishini aytib o`tdiq ba`zan yacheykalardagi qiymatlar ustida ayrim hisoblashlarni bajarish zaruriyati tyg`iladi, bunday vaziyatda formulalardan foydalaniladi.
Excel yacheykasidagi formulaning dastlabki simvoli hamma vaqt ,,=" (tenglik) hisoblanadi. So`ngra, arifmetik operatsiya belgilari bilan o`zaro bog`langan arifmetik ifodalar teriladi. Masalan, N8 yacheykasida
=A5 + 4 * V6
formula yozilgan bo`lsa, N8 ning qiymati A5 va To`rtta V6 ning yig`indisidan iboratligidan dalolat beradi.
Excelda ishlatiladigan arifmetik amal belgilari quyidagilar:
+ (qo`shish);
- (ayirish);
* (ko`paytirish);
/ (bo`lish);
^ (darajaga ko`tarish)

Matematik funktsiyalar

PRODUCT «argumentlar ro`yhati> (PROIZVED) - argument qiymatlarining ko`paytmasini hisoblaydi;
SQRT (son) (ildiz) - sonning kvadrat ildizini hisoblaydi;
FACT (son) (FAKTOR) - argument sifatida berilgan butun songacha bo`lgan natural sonlar ko`paytmasini hisoblaydi;
RAND (tasodifiy son) - 0 va 1 oralig`idagi tasodifiy soni hisoblaydi;
AVS (son) - argument qiymatining modulini hisoblaydi;
LN (son) - sonning natural logarifmini aniqlaydi;
EXR (son) - sonning eksponentasini hisoblaydi;
SIN (son) - sonning sinusini hisoblaydi;
COS (son) - sonning kosinusini hisoblaydi;
TAN (son) - sonning tangensini hisoblaydi (radianda);

Statistik funktsiyalar

AVERAGE «argumentlar ro`yhati» - barcha argumentlar qiyma­tining o`rta arifmetigini hisoblaydi;
MAX «argumentlar ro`yhati» - argumentlar ro`yhatidan eng kattasi (maksimal son)ni topadi;
MIN «argumentlar ro`yhati» - argumentlar ro`yhatidan eng kichigi (minimal son)ni topadi;
SUM «argumentlar ro`yhati» - barcha argument lar qiymatining yig`indisini hisoblaydi.
DISP( DOVERIT(a;b; n) a - ishonchlilik darajasi uchun tanlab olingan qiymat.
Masalan, a 0 ga teng bo`lsa, ishonchlilik 100% ni tashkil qiladi, agar a 0,05 bo`lsa, ishonchlilik darajasi 95% ni tashkil qiladi.
b - tanlab olingan tajriba natija to`plami uchun o`rtacha farqla­nish bo`lib, oldindan ma`lum deb faraz qilinadi.
p - tanlanmadagi elementlar soni.
KVADROTOK «argumentlar Ro`yhati»- barcha argumentlar uchun kvadrat farqlanishni aniqlaydi.

Mantiqiy funktsiyalar.

Ayrim amaliy masalalarni echishda hisoblashlar u yoki bu shartlarga bog`liq bo`lishi mumkin. Bunday holatda IF shartli funktsiyasidan foydalanish mumkin. Bu funktsiyaning formati quyidagicha:
IF «mantiqiy ifoda>;I-ifoda;2-ifoda)
Uning ishlash printsipi quyidagicha:ning qiymati "chin" (1) bo`lsa, < l-ifoda >, "yolg`on" (0) bo`lsa, <2-ifoda> bajariladi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. A. Sattarov. “Informatika va Axborotlar texnologiyasi”. Toshkent, 2002 yil
2. Aripov M., Xaydarov A., «Informatika», T., O`zMU, 2002 yil
3. Информатика и образование. Научно-методический журнал.
4. Информатика. Задачник-практикум в 2т. Москва. Лаборатория Базовых Знаний. 2001.