Evolutsion ta'limot

TUR - EVOLUTSIYANING ASOSIY BOSQICHI

Tur muammosi evolutsion ta'limotda markaziy o'rinda turadi.

Tur deganda morfologik, fiziologik, biokimyoviy xossalari bilan o'xshash, o'ng'aylik bilan chatishib nasi beruvchi, malum yashash
sharoitiga moslashgan hamda tabiatda ma'lum arealga ega bo'lgan
organizmlar yig'indisi tushuniladi.
Agar biz tabiatda jinssiz va vegetativ yo'l bilan ko'payadigan organizm turlari borligini e'tiborga olsak, turga berilgan bu ta'rif mukammal emasligini ko'ramiz.
Turga xos belgi-xossalar yig'indisi tur mezonlari deb ataladi. Tur mezonlari morfologik, fiziologik, biokimyoviy, geografik, ekologik, genetik va etologik mezonlardan iborat (27-rasm).
Morfologik mezon. Morfologik mezon bir turga kiruvchi individlarning tashqi tomondan o'xshashligini ifodalaydi. Qora qarg'a bilan ola qarg'a har xil turlarga man-sub, ularni siz tashqi tomondan farqlay olasiz.
Bir turga kiruvchi organizmlar ham ba'zi belgi-xossalari bilan birmuncha farq qi-lishi mumkin. Lekin ulardagi farq har xil turlarga kiruvchi organizmlarga nisbatan juda kam bo'ladi. Shu bilan bir qatorda, tashqi tomondan bir-biriga juda o'xshash, lekin o'zaro chatishmaydigan turlar ham tabiatda uchraydi. Ular qiyofadosh turlar deb ataladi. Chunonchi, drozofilada 2 ta, bezgak chivinda va qora kalamushda ham 2 ta qiyo­fadosh turlar aniqlangan. Qiyofadosh turlar suvda ham quruqlikda yashovchilar, sudralib yuruvchilar, qushlar, hatto sutemizuvchilar-da ham topilgan. Morfologik belgilar uzoq vaqt turlarni aniqlashda asosiy mezon hisoblangan.