Etnogeniz” fanidan “Choch va eloq ilk va antik asrlarda etnagenitik jarayonlar” mavzusini o’rganish bo’yicha

ь-vey (386-550/557) va Szinь (265-480) sulolasi hukmronligi davrida Farbiy o'lkalar bir-birlari komiga tushdilar. Ularda kechayotgan voqealarni tushunib bo'lmaydi» [19]. O'sha bir-birlarini yutib yuborayotgan o'lkalar (mulklar) haqida yozma manbalarda ma'lumotlar kam uchraydi. Manbalarda quyidagi o'lkalar qayd etilgan: Chjeshe (oldingi Qang'li), Sharqiy Sao (Ustrushona), Sivanьtszinь (Samarqand), Farbiy Sao (Ishtixon), Nyumi (Buxoro vohasi) Szyasheni – Kushaniya (Kesh), Noshe-bolo (Naxshab) va boshqalar. Qo'shimcha qilib aytamizki, qo'shni Chochda beshta [20], Sug'dda (Kan) bir necha (9 ta) yer egaligi bo'lib, ularda Chjao’u (Jabg'u) urug'i avlodlari hokimlik qilishgan.

Nomlari zikr etilgan manbalarda Choch va eloq «Lona», «Polona» nomi bilan tilga olinadi (Beyshi, birinchi bo'lim). Xitoyning Shimoliy Vey davridagi (384-534) «Veyshu»da ta'kid etilishicha, 436 yili elchi Dunь Vanь «Polona»-oldingi Davanь davlatigacha borgan [21]. Demak, bundan ma'lum bo'lyaptiki, Polona-bu alohida davlat va u oldingi Davan (Choch va eloq ) yerlarida joylashgan.V-VI asrlarda Choch va eloq dagi siyosiy vaziyat haqida yozma manbalarda ma'lumot kam. Faqat shu davr voqealariga bag'ishlangan manbada bir xabar bor. «Lona — bu qadimgi Davan, qarorgoh — Guyshanь, Qashg'ar shimoli-g'arbida, Daydan 14450 li. da joylashgan. Txayxo hukmronligini uchinchi yozida, 479 yilda hokim chopar bilan qirmizi rang zotdor otlar (ular «qon bilan terlaydigan» (potokrovnыye) deyiladi) jo'natdi, shu vaqtdan e'tiboran, sovg'a-salom bilan elchilar yuborib turildi» Demak, O'rta Osiyoni boshqa hududlaridagi materiallarni hisobga olib, yozma manbalarga asoslangan holda aytish mumkinki, Choch va eloq — Davanь podsholigi yemirilgach, bir necha mayda yer egaliklariga bo'linib ketgan. Ana shu yer egaliklarini eng yirigi yozma manbalar xabar bergan Polona (Lona) edi. Arxeologik materiallarni tahlil etish, yozma manbalarni diqqat bilan o'rganish ushbu satrlar muallifiga vodiyda ilk o'rta asrlarda yettita katta yer egaligi mavjud bo'lganligi va ular joylashgan o'rnini aniqlashga imkon bermoqda.

Foydalanilgan adabiyotlar

1.Batrakov V.S. Xarakternыye chertы selьskogo xozyaystva Ferganskoy dolinы v period Kokandskogo xanstva // Trudы SAGU. Novaya seriya. Vыp. LXII. Gumanitarnыye nauki. Kniga 8. Tashkent, 1955.
2.Bichurin N.Ya. (Iakinf). Sobraniya svedeniy o narodax, obitavshix v Sredney Azii v drevniye vremena. M.; L., 1950.
3.Markov G.E. Skotovodcheskoye xozyaystvo i kochevnichestvo. Definatsiya i terminologiya // Sovetskaya etnografiya. 1981. №
4.Shefer E. Zolotыye persiki Samarkanda. M., 1981.