Etika va estetika

 
Bahslashish etiketi 
Bahsning asosiy qoidasi shundan iboratki, hatto juda qulay vaziyatlarda 
ham odamlar fikrini o‘zgartirish juda qiyin masaladir. Agar o‘z qarashlaringizni 
boshqa birovga o‘tkazishni istasangiz, uning fikrini hurmat qiling. Hech qachon 
odamga uning nohaqligini aytmang. Xato qilish ehtimolini o‘zingizda bo‘lishiga 
ham e’tibor bering. Bu barcha turdagi bahslarga yakun yasaydi. Bu suhbatdoshni 
o‘zi ham siz kabi nohaq bo‘lishini tan olishiga imkon beradi. 
Bahs tug‘dirmaydigan shunday iboralar ham mavjudki, ular diqqat bilan 
eshitishga undaydi. Masalan: 
“Sizni dilingizdan o‘tayotgan fikrlarga qarshi 
emasman, balki men ham xuddi shunday qilgan bo‘lar edim”.
Bahs paytida 
“Janjal bilan biron narsaga erishib bo‘lmaydi” 
degan iborani eslashga harakat 
qilish lozim. Eng yaxshi natijaga erishishning yo‘llaridan biri bu – bahsdan 

---

31 
qochishdir. Bahsdan qizishib, o‘z g‘ururini yerga urishni istamay, nohaqligini bilib 
turib ham tan olmaslik mumkin ekanligi ehtimoli bor. Bunga nisbatan o‘z fikrini 
aytib qo‘yishning o‘zi yetarli. Balki biroz vaqt o‘tib, hech qanday bosimning 
ta’sirisiz ham u to‘g‘ri xulosaga kelishi mumkin. O‘zining haqligini qaysarlik bilan 
isbotlash yoki bahslashish, ma’lum ma’noda zo‘ravonlik ham hisoblanadi, va 
oqibatda, yagona kelishuvga olib kelmasligi mumkin. Anglashilmovchilikni 
madaniyat, munosabat, tavozelik va muloyimlik, aniqlik va sovuqqonlik hamda 
boshqani tushunishga harakat qilish orqali bartaraf qilish mumkin. 
Bahs asosli va ishonchli bo‘lishi lozim. Bahsda, asosan, raqibni 
“chaqib”
xafa qilish emas, balki undan qochishga harakat qilish shart. Bahsda keltirilgan 
asoslar albatta, to‘g‘ri bo‘lishi lozim. Kasbiy munozara doimo asoslar zanjirini 
talab qiladi. Tadqiqotchilarning gaplariga qaraganda, mantiqdan bexabar kishilarga 
nisbatan mantiqiy isbotlarni keltirish usullaridan boxabar kishilarni jamoatda 
bahsdan muvaffaqiyatli chiqib ketishlariga imkoniyat darajasi balandroq bo‘lar 
ekan.
Kasbga doir bahsda o‘zini tutish uslubi doimo muloyimlik kasb etishi 
zarur. Bosiq va mulozamatli odam doimo g‘olib keladi. So‘zamollik diqqatli jimlik 
bilan almashishi lozim. Jizzakilik va asabiylashishga o‘rin yo‘q. Individual bahsda 
asosiysi – asos, mantiq va dalillardir. Imo

ishoralar va hayqirishlarni qabul qilish 
mumkin emas. Cho‘zilib ketadigan bahslarda har ikkala taraf o‘zining axloqi 
haqida o‘ylab ko‘rishi lozim. Har holda gap bunday bahslarda singan kosa ustida 
ketmaydi. Janjallarga sabachi bo‘ladigan odamlar o‘zi haqida o‘ylab ko‘radigan 
bo‘lsa, odatda, 
“Asablari hech narsaga yaramasligiga amin bo‘ladi”
. Lekin bu 
degani sof vijdon bilan ochiqchasiga urishaverish kerak degani emas. Bunday 
odamlar o‘ziga 
“Nima uchun men doimo asabiylashaman?”
degan savolni 
bermoqlikka da’vat etamiz. Ko‘p holatlarda asabiylashishning asl sabibini anglab 
yetgandan so‘ng hayot o‘z yo‘ldiga tushadi. Harakat qilib ko‘rsa arziydi.