Ететеуломов узбекистон республикаси



Download 11,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet95/284
Sana22.02.2022
Hajmi11,49 Mb.
#82400
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   284
Bog'liq
Менежмент асослари. Ғуломов С.С

такомиллашуви
Бу тушунча дарслик мазмунида тугридан-турри ва 
бевосита уз ифодасини топган. Шахсан, таркиблар тур- 
лари тавсифларида ва х,озиргина суз кетган, уларни 
танлашта таъсир курсатувчи омиллар хакдда мулох,аза- 
ларда куши мча фикрларини куриб чик,амиз.
Рарбий адабиётда «Таркибни такомиллаштириш» 
термини к,оида буйича ишлатилмайди. Бу тушунча ней­
трал рок, сузлар билан, масалан: таркибни узгартириш, 
таркибни алмаштириш, таркиб танлаш, интеграция
101


кдниш ва бошк;алар билан берилади. Куриб турибмиз- 
ки, улар узларида турли ташкилот боищарув таркиби- 
ни такомиллашув даражасини олиб бордилар.
Боцщарув таркиб со^асидаги узгаришлар ва алма- 
шувлар — бу ишбилармонлар дунёсида доимий жа- 
раёндир ва 5фр кдндай ташкилотда менежер фаолияти- 
дан энг асосий тавсифдир, узгаришларнинг асосий — 
дастаги — бу илний техника таракдиёти ва ракрбат- 
дир.
Сунгги ун йилликда ташкилий таркибни яхлитла- 
нишини купайиши ^исобига фирма ва корпорациялар 
узокда чидамли булиб келади. Аввал улар бир неча 
авлоддар даврида ^ам узгармай к;олар эди. Хозирда эса, 
Fap6 
бизнес изланувчилари ва амалиётчиларни таъ- 
кидлашича, компания катга кбайта куриш ишларини 
тамомлаши билан янгисини бошлаш зарурати тугила- 
ди.
АКД1, Рарбий Европа ва Шаркринг ^ртача индуст­
риал давлатлари корпорация ва фирмалар бопщаруви- 
нинг таркибини \ар 3—5 йилда узгартириб турадилар. 
Шундай холатлар маълумки, йирик фирма ра^барлари 
узларидаги ташкилий таркибларни ошкор кдлишдан 
шу вакзта келганда ахборотни эскириб крлишини кузда 
тутиб воз кечганлар.
Боищарув таркибини кэйта ташкил кдлишнинг усул- 
лари, шакллари турли-тумандир. Уларни биринчи йуна- 
лишларига жамлаш мумкин:
1. Таркибни ички оддийлаштиришлар ^исобига 
такомиллаштириш.
2. Механик турдаги таркибни куникиш таркибига 
алмаштириш.
3. Амалдаги механик таркибларни органик тар- 
киблар билан бирлаштириш.
4. Курамалар яратиш.
5. Келажакда булиши мумкин булган таркиб- 
лар — модулли ва атомистик ташкилотлар.
Биринчи учта йуналиш булимнинг олдинги к,исми- 
да етарли даражада тушунарли кдлиб берилган. Шу- 
нинг учун унча катта булмаган умумийлаштирувчи ми- 
соллар келтириш билан чекланамиз.
1. 
Таркибни оддийлаштириш щсобига такомиллаш­
тириш. Бу мунтазам таркибларни боцщарув савиялари 
сонини камайтириш х^собига яссирок; таркибларга ай-
102


лантириш. Сунгиси купрок, бошкдрувни номарказла- 
шуви ва менежменти куйи савияларига хукук, бериши 
дасобига амалга оширилади.
Бу каби кдйта куриш кулланмалари шунчалик кат- 
таки, уларни тула маънода ищилобий деб аташ мум- 
кин. Мисол учун таникди корпорация «Женерал Мо- 
торс»да 20-чи йилларда Альфред П. Слоун томонидан 
номарказлаштириш утказилган. Худди шу каби кдйта 
куришлар бир кдтор йирик корпорациялар: «Женерал 
Электрик», «Дюпон» ва бошкдларда утказилган.
Корпорацияларда таркибни содцалаштириш штаб 
булимларини (ёки уларда ишловчилар сонини) диви- 
зионал булинмалар сонини кискдртириш ёки мурак- 
каб таркибни оддийрогига алмаштириш ^исобига амалга 
оширилади. Масалан баъзи бир унча катта булмаган 
фирмалар матрицали таркибда унинг мураккаблиги учун 
воз кечиб мунтазам вазифавий таркибга ^гмокдалар.
Яна шуни айтиш керакки, «таркибни соддалашти- 
риш» тушунчаси унчалик тургун эмас. У фирманинг 
аник; ишлаш шароитига, ташк,и, ва^тинчалик, фазо- 
вий ва бошкдларига боглик,. Баъзи бир фирмалар учун 
оддий эдисобланган таркиб бошкдлар учун мураккаб 
б^лиши мумкин. Битта фирма учун унинг хдр хил та- 
ракдиёти даврида битта таркиб оддий ёки мураккаб 
б^лиши мумкин. Мисол тарикдсида «Женерал Моторе» 
фирмасини келтириш мумкин. У 1984 йилда Слоун 
томонидан номарказлаштирилган, сунг 20 йил утган- 
дан кейин узининг бир кдесмини кдйта ташкил кдлди, 
ва уни марказлаштирди. Кдйта ташкил к^шишни ^ар 
хил турдаги автомобиллар чикдрувчи булимлар сони­
ни бештадан учтагача камайтириш х^собига амалга 
оширди.
2. Механик турдаги таркибни куникиш таркибига ал­
маштириш. Бу менежмент таркибини кдйта куришни 
к^прок, радикал усулидир. Уни фирманинг фавкулод- 
даги \олларида, унинг ^аётий фаолиятига хуруж кдлиш- 
ганда ишлатадилар. Аввал таъкидлаганимиздек, шун- 
дай кдйта куриш учун командага кучли сардор керак. 
Тирик инсон булиб Крайслер корпорациясидаги маш- 
хур АКД1 менежери Ли Якокка ^исобланади. У 1978 
йилда компаниянинг президент лавозимига кутарил- 
ган.
3. Механик таркиблар инида лдр хил шаклдаги орга­
ник таркибларни бунёд этиш. Булар венчур, инновация
юз


булимлар, бизнес-марказлар, бригада таркиблари, эк­
сперт гуруэутрини ташкил к,илиш керак. Т араний 
топган давлатларнинг ^озирги замон менежменти 
уларнинг зарурлигини ва фирманинг самарали фаоли- 
яти учун бирламчи шароит эканлигини яхши англа- 
ганлар.
Таркибни илБор усулда тузишни яна бир мисоли бу 
«ЗМ» корпорациясини ташкилий таркибидир. У мах,су- 
лот кридаси буйича курилган булиб, бу каби х,ар бир 
булимда (венчур, марказ) ма^сулот таракдиёти ёки тех- 
нблогик жараённи таракдиёт топтириш учун лойща 
гурух,и мавжуд.
4. Конгломерат таркибини бунёд этиш. «Конгломе­
рат» тушунчаси х,ар хил турдаги элементларни бир- 
лаштирилишини билдиради.
Конгломератли таркиб булимлари х,ар хил белгилар 
билан курсатилган фирмаларда мавжуд булиши мум­
кин. Масалан: биттасида вазифавий таркиб ишлатилса, 
иккинчисида дивизионал таркиб, худди шу тамойил 
буйича бопщасида матрицали таркиб ишлатилади. Шу 
билан бирга конгломерат булиб ута катга корпорация- 
лар хдсобланади, улар уз ичига унлаб деярли эркин 
фирмаларни, корхоналарни олади. Бундай корпора- 
цияларнинг олий менежменти крида буйича, узида 
молияга ра^барлик кдпишни сакдаб крлади.
Купчилик конгломератлар факдт ички усиш хисо- 
бига юзага келмасдан, балки боища фирмаларнинг 
кушилиши х,исобига юзага келади. Мисол сифатида 
куйидаги гигантларни келтириш мумкин: «Ай Ти Ай», 
«Оливетти», «Самсунг», «Пепсико» ва боищалар. Кон­
гломерат ра^барият хар бир узининг таркибига фирма- 
га таркибини танлаб олишга имкон яратади. Агар би- 
рорта фирма самарасиз ишласа, уни ташкилот учун 
тула зарарсиз сотиб юбориш мумкин.
5. Модулли ва «адхократик» ташкилотлар — булар 
балки келажак таркиблардир. Куриб чик^илган менеж- 
ментнинг ташкилий таркибларни к,айта куриш ва унинг 
таракдиётини узок, даврини уз ичига кдмраб олади, шу 
жумладан, охирги ун йилликни дам. Шу билан бирга 
барча изланувчилар, мутахассислар, амалиётчилар жа- 
моа ишлаб чидаришнинг 90-йиллардаги таравдгётини 
бахдпанишини сифат буйича янги ^исоблайдилар.
Кейинги боск,ич — индустриал боск^ичдан ахборот 
боск,ичига утишда улар бир хил фикр юритадилар. Бу
104


ишлаб чикдришнинг инкдлобий кбайта курилиши булса, 
олимларнинг олдиндан бериладиган маълумотига Кара­
ганда, менежмент таркибида \ам инк,илобий кбайта 
куришни уйготиш керак. «Женерал Электрик» корпо- 
рациясининг бопщарув раиси Дж. Уэлчнинг айтишига 
Караганда, 90-чи йиллардаги тезкор узгаришлар 80-чи 
йилдагига Караганда бизлар учун гуёки сайлгох, буйлаб 
сайр килиш каби туйилади. Борган сари ракобат тобо- 
ра шавкатсиз булиб боради. Такомиллашув савияси, 
интилишимиз сайин юкорилашиб боради.
Олимларни олдиндан айтган гапларига Караганда, 
жамият таракдиётининг ахборот давр босдичи ёки 
супериндустриал цивилизациясида бюрократия янги 
шаклдаги ташкилот билан алмашади. Бу эса, корхона 
модулларни бирлашмаси булиб, уларга булган талабга 
асосан бунёд этилади ва йукотилади.
Баъзи бир олдиндан башорат кдлувчи мутахассис- 
лар <<атомистик» тишкилотларни пайдо булишини ба­
шорат киладилар, уларга тугридан-тугри маъмурий 
буйсуниш булмайди. Бу каби ташкилотларнинг элемент- 
лари бйр-бири билан узаро корпоратив маданият ва 
телеалок,а йуллари билан боЕгсанган булади.
Органик таркибларни якинрок шаклини фараз 
кдгшб, моделли ва атомик ташкилотлар янги ички тав- 
сифга эга буладилар, аммо утган замондаги таркибга 
Караганда ^амма томондан карама-карши таркибга эга 
буладилар. Шунинг учун менежмент таркиби битта ис- 
теъмолчи учун ишлаши шарт булади.

Download 11,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   91   92   93   94   95   96   97   98   ...   284




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish