|
O`quvchilarda yozma hisoblash ko`nikmalarini hosil qilish.
1. Arifmetik amallarni o`rganishdagi navbatdagi juda muhim masalalar og`zaki va yozma hisoblash usullaridan ongli foydalanish asosida o`quvchilarda hisoblash ko`nikmalarini shakllantirish bilan bog`liqdir.
Og`zaki hisoblashlarning asosiy ko`nikmalari I va II sinflarda shakllanadi. II sinfda “Minglik” mavzusida hisoblashlar ustida ish boshlanadi va bu ish III sinfda poyoniga yetadi. Shu bilan birga yozma hisoblashlarda og`zaki hisoblash ko`nikmalari takomillasha bordi, chunki og`zaki hisoblashlar yozma hisoblash jarayoniga tarkibiy eliment sifatida kiradi.
Og`zaki hisoblash ko`nikmalariga ega bo`lish yozma hisoblashlarni ko`proq muvaffaqiyatli bajarishni ta`minlaydi.
Og`zaki hisoblash usullari ham yozma hisoblash usullari ham, yuqorida ta`kidlanganidek, amallar hisoblari va ulardan kelib chiqadigan natijalarni amallar komponentlari bilan natijalari orasidagi bog`lanishlari belganlikka asoslanadi.
Ammo og`zaki va yozma hisoblash usullarining farq qiluvchi xossalari ham bor.
Og`zaki hisoblash xossalari:
Hisoblashlar yozuvlarsiz (ya`ni miyada bajariladi) yoki yozuvlar bilan tushuntirib berilishi mumkin: Bunda yechimlarni: tushuntirishlarni tula yozish bilan (ya`ni hisoblash usulini dastlabki mustahkamlash bosqichida) berish mumkin.
Masalan:
23+4=(20+3)+4=20+(3+4)=27
9+3=9+(1+2)=(9+1)+2=12
berilganlarni va natijani yozish mumkin. Masalan:
23+4=27
9+3=12
v) hisoblash natijalarini nomerlab yozish mumkin (bunda tekshirish osonlashadi).
Masalan:
27
12 va hakozo.
2. Hisoblashlar yuqori xona birliklaridan boshlab bajariladi.
Masalan:
430-210=(400+30)-(200+10)=
=(400-200)+(30-10)=200+20=220
3. Oraliq natijalar xotirada saqlanadi.
4. Hisoblashlar har xil usullar bilan bajarilishi mumkin.
Masalan:
26x12=(10+2)=26x10+26x2=260+52=312
26x12=(20+6)x12=20x12+6x12=240+72=312
v) 26x12=26x(3x4)=(26x3)x4=78x4=312
5. Amallar 10va 100 yengilroq hollarda 1000 ichida va ko`p xonali sonlar ichida hisoblashlarning og`zaki usullaridan foydalanadi. Masalan:
54024:6=9004
Yozma hisoblash xossalari
Hisoblashlar yozma bajariladi. Yozma hisoblashlarda yechimini yozish ustun qilib bajariladi.
Masalan:
Hisoblashlar quyi xona birliklari dan boshlanadi. (yozma bo’lish binodan mustasno)
Masalan:
Oraliq natijalar darhol yoziladi.
Hisoblashlar o’rnatilgan qoidalar bo’yicha, shu bilan birga bitta yagona usul bilan bajariladi.
Masalan:
1000 ichida va ko’p xonali sonlar ustida amallar hisoblashlarning yozma usullaridan foydalanib bajariladi:
Masalan:
Ba’zi misollarni og’zaki ham, yozma ham yechish mumkin.
Bu hollarda o’quvchilar yechimlarni taqqoslab, arifmetik amallarning mazmunini va sonlar ustida bajarilayotgan amallar mazmunini yaxshi tushunib oladilar.
O’qitish prosessida har xil metodlar, usullar va vositalardan foydalanib ko’p sonda mashq qildirish xarakteridagi mashqlarni bajarish bilan arifmetik amallarni jadval hollarini o`zlashtirishni avtomotizmga (yod olishga) yetkazishi kerak.
Arifmetik amallarning jadval hollarini yetarlicha puxta o`zlashtirmaslik yozma hisoblash usullarini o`zlashtirishda pand berib qo`yishi mumkin, bu hisoblashlar ham III sinfda avtomatizmga yetkazilishi kerak.
XULOSA
1.Kar va eshituvchi bolaning har tomonlama kamol toptirish hamda uni maktab ta’limiga tayyorlash har tomonlama kamol toptirish hamda maktab ta’limiga tayyorlash uning nutqiy rivojlanishi bilan bevosita borliqdir, kar bolalarning nutqi faqat ularning umumiy rivojlanishi negizida shakllanish mumkinligini, shu bilan birga ularning umumiy kamoloti so‘zli nutqining rivojlanish darajasiga bogliqligi L.S.Vigotskiy, F.F.Rau, L.P.Noskova, L.A.Golovchis, I.Kislisina, U.Fayziyev, F.Alimxodjayeva va boshqa olimlarning asarlarida e’tirof etiladi.Ilk davrda kar va eshituvchi bolalar o‘rtasidagi farq sezilmaydi, nutqacha bo‘lgan davrda kar bolalarga xuddi eshituvchi bolalarga kabi ovoz chiqarish, gugulash, so‘ng guldirashdek nutq ko‘rinishlari hos bo‘ladi. Keyinchalik, eshituvchi bolalar atrofdagilar nutqini eshitib va ularga taqlid qilib gapirishni boshlaganda kar bolalarning nutqi rivojlanmay qoladi, mavjud nutq ko‘nikmalari ham so‘nib boradi.
2. Maktabgacha yoshidagi eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarning lug‘at boyligini eksperemental o‘rganish natijalari mazkur kategoriyadagi bolalarning nutqi tizimli buzilishlarga ega ekanliklari va bu buzilishlar nutqning barcha tomonlarini qamrab olganligini ko‘rsatadi. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarda impressiv va ekspressiv nutq buzilganligi, shuningdek, nutqning fonetik, leksik va grammatik qurilishida murakkab nuqsonlar borligi aniqlandi.Tekshirilgan eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarda nutqiy aloqaga bo‘lgan ehtiyojning kamligi, nutqiy faoliyatiga bo‘lgan intilishning buzilganligi aniqlandi. Bolalarning ko‘pchiligida nutqiy aloqaning savol-javob darajasida ekanligi kuzatildi. Aksariyat bolalarda murakkab nutq ko‘lami juda oz. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarning nutqini o‘stirish bo‘yicha ishlarni tashkil etishda barcha holatlarda muloqatga (aloqa qilishga) bo‘gan intilishni yuzaga keltirish va ehtiyojini shakllantirish lozim.
3. Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarning kattalar bilan aloqa qilish vositasi sifatida nutq funksiyasi insonning keyigi verbal va shaxs rivojlanish asosida yotadi. Shuning uchun nutqni rivojlantirish bo‘yicha korreksion – tarbiyaviy ishlarning asosiy yo‘nalishlarning biri – qandaydir boshqa bir faoliyat bo‘yicha (predmetli, o‘yin va hokazo) nutqiy muloqat uchun sharoit yaratishdir. Kommunikativ so‘zlashuv (bayon etishning) barcha turlarini egallab olishning va shu bilan birga so‘zlarning sintagmatik munosabatlarini egallash nutq o‘stirish bo‘yicha maxsus mashg‘ulotlarda muvaffaqiyatli amalga oshirilishi mumkin. Boladagi nutqning qiyinchiliklarni bartaraf etishda individual korreksiyalash mashg‘ulotlari katta ahamiyatga ega.Eshitishda nuqsoni bo‘lgan bolalarni nutqga o‘rgatishda bunday yondashishda ular nutqiy, shaxsiy rivojlanishida har tomonlama kamol toptirish hamda maktab ta’limiga tayyorlashda ancha yuqori darajalarga erishishlari mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
