Ermatov Akmaljon Akbaraliyevich

1-rasm. Tashkilot kapitalining tarkibi. [26]

Xususiy kapitalining muayyan qismini tavsiflash uchun uning miqdori taʻsis hujjatlarida koʻrsatilgan boʻlsa, "ustav kapitali", "birlashtirilgan kapital", "oʻzaro fond", "kapitallashgan foyda" koʻrsatgichlari orqaliy amalga oshiriladi. [25]

Ustav kapitali-ta’sischilarning ta’sis hujjatlari bilan belgilanadigan miqdorlarda ishni ta’minlash uchun kompaniya mol-mulkidagi pul shaklida (nominal qiymatdagi aktsiyalar, aktsiyalar) depozitlar majmuasi.
Ustav kapitali mablagʻlarni dastlabki investitsiyalashda yaratiladi. Taʼsischilarning kapitalga qoʻshgan hissalari moddiy (pul) va nomoddiy aktivlar shaklida, mulk shaklida amalga oshirilishi mumkin. Ustav kapitalining miqdori kompaniya roʻyxatdan oʻtganida eʼlon qilinadi, kapital miqdorini aniqlashtirishda taʼsis hujjatlarini qayta roʻyxatdan oʻtkazish kerak.
Rezerv kapitaliga qonun bilan yoki taʼsis hujjatlariga muvofiq tuziladigan rezerv va boshqa shu kabi fondlar qoldiqlaridan tashkil topadi.[18-23]
Qoʻshimcha kapital-bu mulkni qayta baholash paytida yoki aksiyalarni nominal qiymatidan yuqori sotishda, shuningdek kapital qoʻyilmalar boʻyicha daromadlarni qayta investitsiyalashda shakllanadigan kompaniya mablagʻlarining manbalari hisoblanadi.
Taqsimlanmagan foyda-bu aktivlarning oʻsishini moliyalashtirish uchun ishlatiladigan sof foydaning bir qismi. Kompaniya ish boshlagan paytdan boshlab balansda jami sifatida aks ettiriladi. [19-20] Taqsimlanmagan foyda, uning ishi natijasida kompaniyaning kapitali qancha oshganligini aniqlash uchun ishlatilishi mumkin.
Kompaniya xususiy kapitalini toʻldirishning asosiy manbai kompaniyaning sof foydasi boʻlib, u uzoq muddatli moliyalashtirishning ichki manbai sifatida kompaniya aylanmasida qoladi (2–rasm). Agar kompaniya zarar bilan ishlayotgan boʻlsa, unda kapital olingan zararlar miqdoriga kamayadi.




2-rasm. Tashkilotning oʻz kapitalini shakllantirish manbalari. [26]

Oʻz kapitalini shakllantiradigan ikkita asosiy manba mavjud. Birinchi manba-bu kompaniyaga dastlab investitsiya qilingan pul va dastlabki toʻlovdan soʻng kompaniyada amalga oshiriladigan boshqa barcha investitsiyalar, ikkinchi manba-bu kompaniya faoliyati davrida olingan daromad, toʻlangan barcha dividendlarni ayrib olib tashlagan holda.

Asosiy vositalar, shuningdek nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi ichki manbalar tarkibida katta ulushni egallaydi. Bu o‘z kapitalining miqdorini oshirmaydi, balki uni qayta investitsiyalash vositasi sifatida ishlaydi. Boshqa daromadlarga kompaniyaning oʻz kapitalini, mol-mulkni ijaraga berishdan, boshqa muassislar bilan hisob-kitoblardan va qashimcha olingan boshqa daromad hisoblanadi. Ular kompaniyaning kapitalini shakllantirishda muhim rol oʻynamaydi.
Kapitalni shakllantirishning tashqi manbalarining asosiy qismi aksiyalarning qoʻshimcha chiqarilishiga tegishli.
Davlat tashkilotlari davlatdan begʻaraz moliyaviy yordam olishlari mumkin. Boshqa tashqi manbalarga kompaniyaga jismoniy va yuridik shaxslar tomonidan xayriya sifatida bepul oʻtkaziladigan moddiy va nomoddiy aktivlar kiradi.
Kapital tarkibini shakllantirish jarayonida uning har bir tarkibiy qismining oʻziga xosligini hisobga olish kerak.