Erkin vohidov hajviyalarida kulgu yaratishning lisoniy asosi mavzusida yozgan

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA
MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI

ZAHIRIDDIN MUHAMMAD BOBUR NOMIDAGI

ANDIJON DAVLAT UNIVERSITETI

FILOLOGIYA VA TILLARNI O`QITISH FAKULTETI O`ZBEK TILI VA ADABIYOTI YO`NALISHI III BOSQICH

301-GURUH TALABASI

YO`LDOSHEVA MUHAYYONING
Hozirgi o`zbek adabiy tili fanidan

ERKIN VOHIDOV HAJVIYALARIDA KULGU
YARATISHNING LISONIY ASOSI

MAVZUSIDA YOZGAN

KURS ISHI
ISH RAHBARI: SAIDXONOV M.

Erkin Vohidov hajviyalarida kulgu

yaratishning lisoniy tahlili
REJA:

1. 
   KIRISH.
   

Komediya tarixi va janr xususiyati.

2. 
   ASOSIY QISM.
   

1. 
   Erkin Vohidov hajviyalarida kulgu hosil bo`lishining lisoniy asosi.
   

2. 
   Erkin Vohidovning “Hajv daftari” to`plamidan “Donishqishloq latifalari” hajviyasi tahlili.
   

3. 
   XULOSA.
   

Erkin Vohidov - mohir so`z ustasi.

Avvalo, adiblarning hajviy asarlariga to`xtalishimizdan oldin “komediya” o`zi nima, kelib chiqish qanday, u qanday janr degan bir qancha savollarga javob berib o`tsak maqsadga muvofiq bo`ladi, deb o`ylaymiz. Adabiyotshunos olim Dilmurod Quronov, Mashhura Sheraliyevaning “ Adabiyotshunoslik lug`ati” asariga nazar tashlaydigan bo`lsak, “komediya” janriga quyidagicha ta`rif berilganiga guvuh bo`lamiz:
“KOMEDIYA (yunoncha, komos- quvnoq marosim, ode-qo`shiq)- dramatik turning uchta asosiy janridan biri, antik davrdayoq janr sifatida shakllangan. Komediya dramatik turning komiklikka asoslangan janri bo`lib, unda harakterlar, holat va voqealar kulgilik tarzda, komiklikka yo`g`rilgan holda taqdim etiladi.”
Bundan ko`rinib turibdiki, komediya antik davrdayoq shakllanib ulgurgan janr sanaladi. Bundan tashqari, “komediya” so`zining kelib chiqishi haqida turli qarashlar mavjud. Qarashlarning biriga to`xtalsak, “komediya” qadim yunon tilidagi “komos” – xushchaqchaq olomon, ya`ni bayram shukuhida sharob ichib sarxush qo`shiq aytgan ommani bildirgan. Bu bayram qo`shiqlar yunonlar e`tiqodiga ko`ra xudo Dionis sharafiga uyushtirilib nishonlangan. Yunonlarda “tragediya” ham xudo Dionis bilan bogliq holda yuzaga kelgan degan qarash mavjud. Boshqa bir qarashlarda ham shunga o`xshash tushuncha bor, ya`ni qishloqlardagi bayramlarda ijro qilingan qo`shiq bilan bog`liq. Ya`ni “kome”- qishloq, “ode”- qo`shiq. Uchinchi bir qarash ham borki, bu, asosan, komediya mohiyatini ochib berishga xizmat qiladi. Unga ko`ra, qadimda afinaliklardan zarar ko`rgan qishloq dehqonlari tunda shaharlarga kelisharkan-da, o`zlariga zarar yetkazgan odamlarning uylari yoniga borib, “bu xonadonda falon falon ishlari bilan dehqonlarga zarar yetkazgan faloniylar istiqomat qilur!” deb qo`rqitishib, shu tarzda qasos olarkan. Bu ishga dehqonlarni undab, afinaliklarning zulm qilishidan saqlanishgan ekan. Bunda ularni tanib qolmasligi uchun yuzlariga may qurqumini obdon surishib olishgan ekan. Shu tarzda niqobda ijro qilingan va atrofdagi real zulmkorlarni ko`rsatib bergan antik komediya yuzaga kelgan. E`tibor berilsa, uchala qarashlarda ham mushtaraklik bor, ya`ni uchovida ham “qishloqilr” haqida so`z boradi, hammasi muayyan bir maqsad, ya`ni Dionisni sharaflash, zulmni fosh etish asosida birlashgan, qiyofalarini o`zgartirishgan. Xulosa qilib aytish mumkinki, etimologiyada komediyaning marosim bilan bog`liq holda yuzaga kelgani ham, ijroviy tabiati ham, janrlar orasida egallagan maqomi ham o`z izini qoldirgan.
Komediya tarixiga nazar tashlasak, yorqin siyosiy komediyalar yaratgan Aristofan (miloddan avvalgi 4-5 asrlarda ) komediyaning “otasi” hisoblanadi. Keling, komediya yaralishini diagrammalarda ko`rib chiqsak,

Mil. Avv. 5-4-asrlar	Yunoniston	Aristofan
Mil. Avv. 3-2 –asrlar	Rim	Plavt, Terensiy
Uyg`onish davri	Angliya	V.Shekspir, Jonson
Uyg`onish davri	Ispaniya	Lope de Vega
17-18-asrlar	Fransiya	P.Bomarshe , J.B.Molyer
17-18-asrlar	Italiya	Goldoni
17-18-asrlar	Germaniya	G. Lessing
17-18-asrlar	Angliya	R.Sheriden
19-20-asrlar		B.Brext, Sh.O`keysi, B.Nushich, J.Anut, N.Gogol va boshqalar

Tragediya va komediya bir-biriga qarama-qarshi qo`yiladi. Buni jadval ko`rinishida ko`rsak: