|
(I. A. Karimov.
0 ‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod,
siyosat, mafkura. 77-bet).
K om illikning yana b ir jih a ti V atanga, m illatga, elu yurtga
sadoqat bilan xizmat qilishdir. Vatanini sevmagan, millatining tarixi
va taqdiriga loqayd qaraydigan insonning komilligi haqida so‘z
bo'lishi m um kin emas. Prezidentim izning «elim deb, yurtim deb,
yonib yashash kerak», degan d a ’vati negizida ana shunday buyuk
g‘oya yotadi.
Inson kam olotida oilaning roli beqiyos katta ekanligi m a’lum.
« 0 £zbeklarning aksariyati, — deb yozadi I. A. Karimov, — o ‘zining
shaxsiy farovonligi to ‘g ‘risida emas, balki oilasining, qarindosh-
urug‘lari va yaqin odam larining, qo'shnilarining om on-esonligi
to ‘g‘risida g‘am xo‘rlik qilishni birinchi o'ring a q o ‘yadi. Bu esa
eng oliy darajada m a’naviy qadriyat, inson qalbining gavharidir»
(Yuqoridagi asar, 47-bet).
Oila tarbiyasida doimiy ta ’sirchan kuch oiladagi munosabat, oila
m uh iti, oila a ’zolarining o ‘zaro aloqasi, o ta -o n a , aka-u k a va
boshqalarning xulq-atvori, madaniy va siyosiy saviyasi, muomala
madaniyati, oilaning daromadi, yashash sharoiti va boshqa holatlar
bola kamolotiga ta ’sir qiladigan asosiy omillardir. Oila qanchalik
tartibli, yaxshi xulq-atvorli, uning a ’zolarinmg o ‘zaro munosabatlari
samimiy bo‘lsa, oila tarbiyasi ham shunchalik samarali bo'ladi.
Tarbiyaning a n ’anaviy va zam onaviy turlari va usullari ko‘p,
shulardan biri shajaraviy tarbiyadir. Bu tarbiya usuli m a’lum bir
ajdoddan kelib chiqqan avlodlarning qarindoshlik darajasini iz-
chillik bilan sanab ko'rsatuvchi hujjatlarga asoslangan bo ‘lib, bunda
bolalarga ajd o d larin in g kim ligi sh ajara n o m alar o rq ali eslatib
boriladi. Bu tarbiya usuli orqali ajdodlar bilan faxrlanish hissi
shakllantiriladi, ularga m unosib b o iish g a d a ’vat etiladi.
Islom da ham har bir m usulm on o'zining yetti pushtini bilishi
kerakligi t a ’kidlanadi. Shajara tuzish ishini qayta davom ettira-
yotgan allom alardan biri faylasuf olim O m onulla Fayzullayev
deyish m um k in. T arixiy h u jjatlarg a asoslanib u kishi Shayx
Zayniddin Bobo Toshkandiy ibn Shayx Shahobiddin Abu U m ar
Suhravardiy shajarasini tuzdi. O m onulla Fayzullayev Shayx Z ay
niddin Boboning 45-avlodi ekanligi m a’lum b o ‘ldi.
M a’naviy yetuklikning shartlaridan biri insoniy sifatlarning
uyg'unligi masalasidir. Kishining ichki va tashqi dunyosi, sog'lom
fikr va oqilona so'zi bilan amaliy faoliyati, tili bilan dili birday
b o ‘lishi yetuklik m ezoni va shart-sharoitidir. Bunday uyg‘unlikka
erishgan odam baxtiyor b o ‘ladi. Bir hakim dan baxtiyor kim? deb
so'radilar. U «uch narsaning uch narsa bilan, ya’ni fikrni to ‘g‘rilik
b ilan, so ‘zni rostlik bilan, fe ’lni saxovat b ilan bezagan kishi
baxtiyor», deb javob beradi.
U lkan yunon faylasufi Suqrot o ‘z nasihatlaridan birida shun-
day deydi: U ch narsani barbod qilmaslik uchun uch narsani ehtiyot
qiling: boshdan ayrilmaslik uchun tilingni saqla, nam ozdan ayril-
maslik uchun tahoratni saqla, yurakdan ayrilmaslik uchun g'azab-
lanishdan ehtiyot b o ‘l.
Barkam ollikning qirralari k o ‘p ekanligi haqida yuqorida aytib
o ‘tildi. H ar bir shaxsni ilk yoshligidan boshlab m antiqiy fikrlash-
ga o'rgatish hayot talabidir. Shunga k o ‘ra, unga har doim m an
tiqiy tafakkur yuritish tam oyillarini singdirib borish lozim.
Yoshlami sog‘lom fikrlashga, ayniqsa, mustaqil fikr yuritishga
o ‘rgatish zarur. Ba’zi bolalar yoshligidan boshlab «men» yoki «o‘zim»
deb fikr yuritadi. Sharqona tarbiyada o ‘zining gapini, fikrini o ‘tkazishga
intilish yoki manmanlik hamma vaqt ham qo‘llab-quwatlanmaydi.
Ko‘pincha, kattalar o‘z fikrlarini o‘tkazishga intiladiiar, shunga qaramay
mustaqil fikri bor odam odatda «fikrli odam» deyiladi.
M ustaqillik sharoitida to ‘g‘ri m a’nodagi m ustaqil fikrlash har
b ir yoshning qobiliyati, olam ga faol m unosabatini, m alakasini
tarkib toptirishd a m uhim m a ’naviy omil ekanligi ta ’kidlanadi.
Prezidentim iz «Tafakkur» jurnali m uharriri bilan qilgan suhbatida
quyidagilarni ta ’kidlagan edi: «Ta’limning yangi modeli jamiyatda
m ustaqil fikrlovchi erkin Shaxsning shakllanishiga olib keladi.
0 ‘zining qadr-qim m atini anglaydigan, irodasi baquvvat, iymoni
butun, hayotda aniq maqsadga ega bo‘lgan insonlarni tarbiyalash
imkoniga ega b o ‘lamiz. Ana shundan keyin ongli turmush kechirish
jam iyat hayotining bosh mezoniga aylanadi. Shunda odam olomon
bo‘lib, har lahzada serkaga ehtiyoj sezib emas, aksincha — o ‘z aqli,
o ‘z tafakkuri, o ‘z m ehnati, o ‘z m as’uliyati bilan, ongli tarzda, ozod
va hur inson b o ‘lib yashaydi» (/.
Do'stlaringiz bilan baham: |
