Erkin iқtisodiy zonalar (ҳududlar)

Xulosa va takliflar

Erkin iqtisodiy zonalar (EIZ) dunyoning ko‘plab davlatlarida keng tarqalgan. XX asrning oxirlarida dunyoda turli xildagi 4 mingdan ortiq EIZ lar mavjud edi. G‘arb mutaxassislarining fikricha XXI asrning dastlabki o'nyilligiga kelib jahon tovar aylanmasining 30 foizi turli erkin iqtisodiy zonalarga to‘g'ri kelmoqda.

Mazkur raqamning o'ziyoq jahon xo‘jaligida EIZ larning muhim o‘rin tutishini ko‘rsatmoqda. Keyingi o'n yilliklarda jahon xo‘jaligida integratsiyalashuv jarayoni kuchayib borayotganligi EIZlarning ahamiyatini yanada oshiradi.

Xalqaro korporatsiyalar o‘z faoliyatlari uchun imtiyozli sharoitlarni qidirib, EIZlarni ko‘p foyda olish mumkin bo‘lgan joy sifatida ko‘rishadi. Yirik xalqaro korporatsiyalar erkin iqtisodiy zonalarda o‘z ishlab chiqarishlarini tashkil qilishni ekspansiyalarining muhim yo‘nalishi deb hisoblaydilar.

Men o'zimni kurs ishimni O'zbekiston Respublikasida vujudga kelgan EIZlarning geografik xususiyatlarini o‘rganishga bag‘ishladim. Ayni paytda O'zbekistonda Navoiy erkin industrial-iqtisodiy zonasi, Angren va Jizzax maxsus erkin industrial zonasi faoliyat ko‘rsatmoqda. Respublikamizidagi maxsus EIZ larni o'rganishda mamlakatimizning ommaviy axborot vositalari materiallaridan hamda internet ma‘lumotlaridan keng foydalandim. Bitiruv malakaviy ishida olib borilgan o‘rganishlar quyidagi xulosa va takliflarni chiqarishga imkon beradi:

Ayni paytda O'zbekistonda uchta EIZ lar faoliyat ko‘rsatayotgan bo‘lib ular mintaqaviy va milliy iqtisodiyotda muhim o'rin tutmoqda;

O'zbekiston EIZlari orasida Navoiy EIIZ si faoliyat turlari, ishlab chiqargan mahsulot hajmi, korxonalar soni va tashqi iqtisodiy faoliyatining kattaligi bilan alohida ajralib turadi;

Mamlakatimiz hududining kattaligi, iqtisodiyotining o'ziga xosligi sababli yana bir nechta EIZ larni tashkil qilish imkoniyati mavjud;

Jumladan, Respublikaning shimoli-g'arbida, Qoraqalpog‘iston

Respublikasi hududida. Mazkur hudud mamlakatimizni Qozog‘iston

orqali Rossiya Federatsiyasiga, Kavkaz va Boltiqbo‘yi mintaqalariga, ulardan Yevropa va Amerika qit‘alariga chiqish yo‘lagida joylashgan. Qolaversa, hudud boy mineral resurslar va ichki imkoniyatlarga ega;

Afg‘oniston hududida tinchlik va barqarorlikni tiklanishi O'zbekistonning janubida (Termiz shahrida) EIZ ni tashkil qilishga imkon beradi. Bu yerdan Afg‘oniston va Pokiston orqali Fors qo‘ltig‘iga, undan Janubi-G'arbiy va Janubiy Osiyoga chiqish imkoniyatlari paydo bo‘ladi;

Shuningdek, vujudga kelgan EIZ lar mintaqalararo va qit‘alararo transport qatnovlarini amalga oshirishda, yuk aylanmasini ta‘minlashda va eng muhimi hududlarda xorijiy investitsiyani jalb qilishda muhim o'rin tutadi.