Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

14.3. Reklama tarqatish vositalarini tanlash 

 

Tovarlar  va  xizmatlar  reklamasini  joylashtirishda  har  bir  reklama  beruvchi 

avvalo  gazeta,  jurnal,  radio,  televidenie,  tashqri  reklama  vositalari,  transportdagi 

reklama,  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  pochta  orqali  reklama  va  h.k.  orasidan  zarur  reklama 

vositalarini  tanlab  oladi.  Bu  erda  qandaydir  umume’tirof  etilgan  qoidalar  deyarli 

yo‘q,  chunki  har  bir  reklama  vositasiga  o‘ziga  xos  xususiyatlar  xos  bo‘lib,  ularning 

har  biri  o‘z  navbatida,  boshqasidan  farq  qiladi.  Xamma  vaziyatlar  uchun  yaroqli 

bo‘lgan  bironta  «eng  yaxshi»  vosita  mavjud  emas.  SHu  sababli  qarorni  muayyan 

talablar, muayyan vaziyatdan kelib chiqib qabul qilinishi lozim. 

Reklama  vositalarini  tanlashning  muhimligi  haqida  shu  ham  dalolat  beradiki, 

reklamaga  sarflanadigan  mablag‘larning  80%i  reklama  tarqatish  vositalariga 

to‘lanadi. 

Reklama vositasini tanlashda to‘rtta savolga javob berish maqsadga muvofiq: 1) 

kimni  qamrab  olish  kerak?  2)  ular  qaerda  joylagan?  3)  reklama  murojaati  nimani 

ifodalaydi? 4) e’lonni qachon joylashtirish kerak? 

Reklama  bilan  kimni  qamrab  olish  kerak  degan  savolning  javobi  maqsadli 

potensial xaridorlarni aniq bilishni talab qiladi. Bironta tovar, bironta xizmat hamma 

tomonidan  birdaniga  va  bir  xil  tarzda  foydalanilmaydi.  Ayrim  kishilar  boshqalardan 

ko‘ra  ko‘proq  potensial  iste’molchilar  hisoblanadi.  SHuning  uchun  reklama 

beruvchining  o‘zi  yoki  reklama  agentligi  xodimi  bozorni  segmentlaydi,  ya’ni 

demografiya,  ijtimoiy  ahvol,  turmush  tarzi,  tovardan  foydalanish  darajasi  va  h.k. 

nuqtai-nazaridan eng ehtimoliy potensial xaridorlarni tanlaydi va tavsiflaydi. So‘ngra 

---

 

277 

maqsadli  bozor  talablariga  eng  to‘liq  javob  beradigan  va  eng  ko‘p  sonli  potensial 

xaridorlarni qamrab oladigan reklama vositalari tanlab olinadi. 

Reklamani potensial xaridorlarning ko‘pchiligi joylashgan joylarda berish zarur, 

muayyan nashrda chop etish uchun mo‘ljallangan e’lon esa uning o‘quvchilari uchun 

tushunarli bo‘lgan tilda yozilgan bo‘lishi lozim. Qachon reklama qilish masalasini hal 

qilishda gap yil fasllari, oy, hafta, kun, soat, daqiqalar haqida borishi mumkin. Bosma 

nashrlarning chiqish davriyligi (kundalik gazetalar, haftalik va oylik jurnallar) hamda 

televidenie  va  radioda  vaqt  kesimlarining  o‘ziga  xos  tasniflanishi  reklama 

beruvchilarga  reklama  xabarlari  ko‘riladigan,  o‘qiladigan  yoki  eshitiladigan  vaqtni 

aniq tanlash imkoniyatini taqdim etadi. 

Hozirgi  paytda  reklama  beruvchilar  va  reklama  agentliklar  tomonidan  reklama 

dasturlarini  amalga  oshirish  doirasida  reklama  kampaniyalari  o‘tkazishda 

foydalaniladigan reklama vositalari xilma-xilligi kuzatilmoqda. 

Tanlov  reklama  beruvchi  bo‘lgan  muayyan  vaziyatga  bog‘liq  bo‘ladi.  Masalan, 

yaqqol  ajralib  turadigan  o‘rovdagi  tovar  (kosmetik  tovarlar)  uchun  jurnallar  va 

televidenie kabi reklama vositalaridan foydalanish talab qilinishi mumkin. 

Deyarli bir xil afzalliklarga ega bo‘lgan reklama tarqatish vositalarini tanlashda 

ularning  ustunliklari  va  cheklovlariga,  shuningdek,  ayni  paytdagi  reklama  vositalari 

qiymatiga amal qilish zarur. 

Quyida  asosiy  reklama  tarqatish  vositalarining  ustunliklari  va  kamchiliklari  aks 

ettirilgan (14.1-jadval). 

Reklama  murojaatini  ishlab  chiqish  bosqichida  qamrov  kengligi,  paydo  bo‘lish 

tez-tezligi va reklamaning ta’sir kuchi haqidagi ma’lumotlar hisobga olinishi lozim. 

Qamrov  deganda  belgilangan  vaqt  oralig‘ida  reklama  ta’siriga  uchrashi  lozim 

bo‘lgan  maqsadli  doira  doirasidagi  shaxslar  doirasi  tushuniladi.  Ajratilgan 

mablag‘larni  hisobga  olgan  holda  eng  ko‘p  sonli  potensial  xaridorlar  qamrovini 

ta’minlash muhim ahamiyatga ega. 

---

 

278