Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

 

 

---

 

243 

13-BOB. REKLAMA-MARKETING KOMMUNIKATSIYASI TIZIMIDA 

 

13.1. Marketing kommunikatsiyalari tushunchasi va uning marketing 

majmuidagi roli 

 

Yigirmanchchi  asrning  elliginchi  yillari  iqtisodiy  amaliyotga  marketing 

konsepsiyasi  –  tadbirkorlikning  yangi  «falsafasi»  keng  va  chuqur  kirib  borishi  bilan 

tavsiflanadi.  Uning  shioriga  ishlab  chiqariladigan  narsani  sotish  emas,  balki 

sotiladigan narsani ishlab chiqarish aylandi. 

Marketing  keng  qo‘llanguniga  qadar  bozor  faoliyatining  asosiy  maqsadi  – 

maksimum  foyda  olish  –  turli  yo‘llar  bilan  ta’minlangan.  Ularning  asosiylari 

quyidagilar  hisoblanadi:  ishlab  chiqarishning  ekstensiv  rivojlanishi,  ishlab 

chiqarilayotgan 

mahsulot 

hajmining 

oddiy 

o‘sishi 

(ishlab 

chiqarishni 

takomillashtirish 

konsepsiyasi); 

ishlab 

chiqarilayotgan 

mahsulotning 

sifat 

tavsifnomalari  yaxshilanishi  (tovarni  takomillashtirish  konsepsiyasi);  tovarni 

xaridorga majburlar o‘tkazish (tijorat harakatlarini qizg‘inlashtirish konsepsiyasi). 

Marketing  esa  butun  bozor  faoliyatida  asosiy  e’tiborni  ehtiyojlarning  samarali 

qondirilishiga  qaratadi.  marketing  majmuining  asosiy  elementlaridan  biri  marketing 

kommunikatsiyalari tizimi hisoblanadi. 

Marketing  kommunikatsiyalari  tizimini  (ingl.  communication  —  aloqa,  xabar) 

umumiy  ko‘rinishda  kommunikatsiya  usullari,  kanallari  va  qatnashchilarini 

birlashtiradigan  umumiy  kompleks  sifatida  tavsiflash  mumkin.  Bunda  shuni  ham 

ta’kidlash  joizki,  marketing  kommunikatsiyalari  tizimining  roli  muntazam  o‘sib 

bormoqda. Ko‘rinib turibdiki, to‘yingan bozor sharoitlarida ajoyib tovar yaratishning 

o‘zi kifoya qilmaydi. Masalan, o‘rtacha supermarketda tovar nomenklaturasi yigirma 

mingdan ortiq assortiment pozitsiyasini qamrab oladi. Deyarli barcha tovarlar yuqori 

sifatga ega  bo‘lib, shu sababdan sotuvchi tovarga  maqbul keladigan  narx belgilashi, 

uning  ochiqligi  va  xaridor  uchun  qo‘shimcha  qulayliklar  yaratishi  etarli  emas. 

Muvaffaqiyatga  faqat  sotuvchi  u  bilan  o‘zaro  aloqalar,  o‘zaro  tushunishni  o‘ringa 

qo‘yadigan, ochiqlik  va o‘zaro manfaatli hamkorlikni yo‘lga qo‘ydigan hollardagina 

---

 

244 

erishishi  mumkin.  U  o‘z  hamkorlari  va  iste’molchilarning  ehtiyojlari  haqida 

to‘xtovsiz qayg‘urish taassurotini shakllantirishi lozim. 

Marketing  kommunikatsiyalari  o‘z  faoliyati  bilan  tovarni  iste’molchi  tomon 

harakatlantirishga  ta’sir  ko‘rsatadigan  turli  firmalarga  va  muayyan  kishilarga 

yo‘naltiriladi. 

Marketing  kompleksining  eng  muhim  elementlaridan  biri  hisoblangan  holda 

marketing  kommunikatsiyalar  tizimi  pirovardida  firmaning  umumiy  marketing 

maqsadlariga erishishga xizmat qiladi. 

Unga  nisbatan  bo‘ysunadigan,  rivojlantiruvchi  maqsadlar  sifatida  quyidagilarni 

ko‘rsatish mumkin: 

-  iste’molchini motivatsiyalash; 

-  xaridorning ehtiyojlarini yuzaga keltirish, shakllantirish va dolzarblashtirish; 

-  tashkilot  va  jamoatchilik,  marketing  faoliyati  bo‘yicha  hamkorlar  o‘rtasida 

xayrixoh munosabatlar va o‘zaro tushunishni qo‘llab-quvvatlash; 

-  tashkilotning ijobiy qiyofasini (imidjini) shakllantirish; 

-  jamoatchilikni tashkilot faoliyati haqida xabardor qilish; 

-  maqsadli doiralar e’tiborini tashkilot faoliyatiga jalb qilish; 

-  firma tomonidan ishlab chiqariladigan tovarlar haqida axborot taqdim etish; 

-  firma markasiga nisbatan xaridorda moyillik shakllantirish; 

-  nasihat qilish; 

-  xaridorda markani afzal ko‘rish va xaridni amalga oshirish zaruratiga ishonch 

shakllantirish; 

-  xarid holatini rag‘batlantirish; 

-  firma, uning tovarlari va h.k. haqida eslatish. 

O‘z navbitda, marketing kommunikatsiyalari maqsadlarini tanlash ko‘p jihatdan 

ularga erishish uchun foydalaniladigan vositalarni belgilab beradi. 

Marketing  kommunikatsiyalarining  asosiy  vositalari  reklama,  tijorat  targ‘iboti, 

sotuvni rag‘batlantirish, shaxsiy sotuvlar hisoblanadi.