8.2. Globalizasiya sharoitida internetni muloqat sohasi
Global darajada biznes-axborotlarini olishning zamonaviy vositalaridan biri
bulib xalkaro savdo markazi olimlari tomonidan yaratilgan Trade Map, ya’ni savdo
xaritasi xisoblanadi
12
. Interaktiv savdo- tahliliy portali bo’lgan Trade Map dunyoda
12
www. intrasen. org
159
eng yirik bo’lgan ma’lumotlar bazasi va internetda marketing tahlili vositalari bilan
ishlashni ta’minlaydi. Trade Map dan foydalanuvchilar xoxlagan mamlakatdagi
xoxlagan turdagi maxsulot tugrisida axborotlarni olishlari mumkin. Bu axborotlar
milliy import va eksport tugrisidagi va mukobil bozorlardagi sotuvlar xajmi va
rakobatchilarning urni tugrisidagi ma’lumotlarni uz ichiga oladi. Ushbu portal
bozorni tahlil kilish vositasi sifatida xam davlat sektori vakillari uchun (masalan, anik
bir mamlakatning savdo attashesi) xam biznes sektori vakillari uchun foydali bulishi
mumkin.
Savdoni kullab-kuvvatlash bilan shugullanuvchi tashkilotlar uchun parol bilan
ximoyalangan internet-saytda joylashgan xamda obuna bulish imkoniyati mavjud
bo’lgan va yirik foydalanuvchi guruxlar uchun kup martalab ulanishiga imkon
beruvchi Trade Mapning maxsus shakli (TSI Trade Map) mavjuddir. Ayrim
foydalanuvchilar (ITC Trade Map) obunasi bo’yicha portaldan tugridan-tugri
foydalanishlari mumkin.
Trade Map dunyo savdo okimlarining 90% ni xamda 180 davlat va dunyoning
mintakalari bo’yicha savdo munosabatlarini yoritadi va uygunlashtirilgan tizimning
(TIF TR - tashki iktisodiy faoliyatning tovar ruyxati) 2 va 6 belgili darajasidagi
ifodalangan xoxlagan 5000 turdagi maxsulot bo’yicha foydalanuvchilarga
ma’lumotlar beradi. Trade Map yordamida kuyidagi tahliliy operasiyalarni bajarish
mumkin:
- Mavjud eksport bozorlarini tahlil kilish: Trade Map foydalanuvchiga
xoxlagan maxsulot turi bo’yicha eksport bozorlarining xolati va dinamikasini tahlil
kilish imkoniyatini beradi. Trade Map eksport bozorlarining ulchamlari va mikdorini,
eksport kilinuvchi tovarlarning konsentrasiyasini aniklaydi xamda bozorda salmogi
usgan mamlakatlarni ajratib kursatadi. Portal kuyidagi kursatkichlar bo’yicha grafik
va jadvallar shaklida ma’lumotlarni kursatadi: import va eksportning umumiy
kiymati, import va eksportning xajmi, ularni uzgarishi tendensiyasi, maxsulot birligi
uchun baxosi va bozor salmogi.
-
Ustuvor bozorlarni tanlash: portal muxim import kiluvchi mamlakatlar
bo’yicha ular importining xajmlari va umumiy kiymati kursatkichlari, maxsulot
160
birligi uchun baxosi xamda u yoki bu maxsulot turi bo’yicha ularning jaxon
bozoridagi roli to’g’risida ma’lumotlar beradi. Trade Map jaxon bozorlaridagi
importning konsentrasiyasi darajasini kursatadi va ma’lum vakt davomida
maxsulotlariga talab yukori bo’lgan mamlakatlarni aniklaydi.
-
Jaxon bozorida rakobatchilarning obrazi: bitta tovarni eksport kiluvchi
rakobatchi mamlakatlar, ular eksportining umumiy kiymati va xajmiga kura xamda
ularning jaxon bozoridagi salmoFini va usish tendensiyalarini kursatish orkali
darajalarga ajratilgandir. Bunday yondoshuv mamlakatning jaxon eksport bozoridagi
urni xamda rakobatchi mamlakatlarning xolati to’g’risida tasavvur xosil kiladi.
-
Ayrim eksport bozorlaridagi rakobatni baxolash: Trade Map foydalanuvchi
ixtiyoriga xoxlagan maksadli bozordagi ayrim mamlakatdagi rakobatchilar ruyxatini
beradi. Bunda ushbu rakobatchilarning eksport xajmi, maxsulot kiymati
kursatkichlari, bozor salmoFi va ularning uzgarishlaridagi tendensiyalar xam
kursatiladi. Bundan tashkari, maksadli bozorga maxsulot yetkazib beruvchi
mamlakatlarning mikdorini xamda ular savdosining jadalligini aniklash imkonini
beradi.
-
Ayrim eksport bozorlaridagi maxsulotni diversifikasiyalash imkoniyatlarini
obrazi: Trade Map urganilayotgan bozordagi bir-biriga boFlik bo’lgan tovarlar
importiga bo’lgan talabning takkoslama baxosini beradi. Ushbu ma’lumotlar
maksadli bozorga bunday maxsulotlar import kilinadimi yoki yukmi va bu mamlakat
bilan muvaffakiyatli xamkorlik kilish mumkinligini aniklab beradi.
-
Xoxlagan xamkor mamlakat bilan va potensial ikki tomonlama savdoni tahlil
kilish. Foydalanuvchilar real ikki tomonlama savdoni, xamkor mamlakatlarning
butun import bozori sharoitidagi talabni va uz mamlakatining eksport
junatmalarining xajmini takkoslash orkali ikki tomonlama savdo munosabatlari
imkoniyatlarini tahlil kilishlari mumkin.
- Tarif va notarif tusiklar tugrisida ma’lumot: Ushbu tahliliy funksiya BMT
ning savdo va rivojlanish bo’yicha konferensiyasi (UNCTAD) ning TRAINS
ma’lumotlar bazasiga asoslanadi va boj tulovlari darajasi, moliyaviy nazoratning
161
muxim vositalari, jumladan, turli mamlakatlar bozorlarida amal kiladigan bojlar,
dempingga karshi bojlar, me’yorlar va takiklashlar tugrisida axborotlarni beradi.
Global darajadagi biznes axborotlardan foydalanishda Product Map muxim
urin tutadi. Product Market Analysis Portals (bozor tahlili uchun portallar tizimi) yoki
P-Maps (ITC MAS) xalkaro savdo markazining bozor tahlili departamenti tomonidan
ishlab chikilgan yangi Web-vosita xisoblanadi. P-Maps tizimi 72 portaldan iborat
bulib, ularning xar birida ma’lum bir sanoat tarmogi, ma’lum bir maxsulot turi,
masalan, avtomobil extiyot kismlari, meva sharbatlari, kaxva va poyabzal bo’yicha
axborotlar tuplangan. P-Maps tizimining xar bir portali foydalanuvchi ixtiyoriga
xalkaro savdo bo’yicha tahlilning bir kator vositalari bo’yicha katta xajmdagi
ma’lumotlarni beradi. Ushbu ma’lumotlar faol xalkaro savdoni olib boruvchi
tashkilotlar uchun muljallangandir.
P-Maps tizimi dunyoning 180 mamlakati va mintakalarida sotiladigan 5000
dan ortik maxsulotlar bo’yicha jaxon bozorlarini tahlil kilish imkoniyatini
ta’minlaydi. Bunda tahlil sifat va mikdor nuktai nazaridan olib boriladi va
foydalanuvchi ixtiyoriga bitta markaziy Web-saytta yigilgan xalkaro bozorlarni
samarali tadkik etish uchun boglangan ma’lumotlarni beradi.
Bozorni pozisiyalashtirishning vositalaridan biri bo’lgan Market positioning
tools xam katta axamiyatga egadir. P-Maps tizimining xar bir tarkibiy kismi
foydalanuvchiga bozorni pozisiyalashtirish bo’yicha uchta vosita beradi. Bu vositalar
tizimning portallari tomonidan kamrab olingan barcha maxsulot turlari uchun xalkaro
savdo
okimlarini
mikdoriy
tahlil
kilish
imkonini
beradi.
Maxsulotlar
uYFunlashtirilgan tizimning 6- rakamli darajasi (HS 6) (tashki iktisodiy faoliyat tovar
ruyxati - TIF TR) bo’yicha turkumlangan. Masalan, «meva va sabzavotlar» «Fruit @
Vegetables P- Map» portali 120 turdagi maxsulotni kamrab oladi. TradeMaps (savdo
xaritalari), Product Perfomans Index (maxsulot tavsifnomasi) va Product
Championship (maxsulot chempion) bulimlarida tanlangan maxsulot turi bo’yicha
foydalanuvchi uchun kulay kurinishdagi interaktiv kurinishidagi keng xajmdagi
ma’lumotlar jamlangandir. Foydalanuvchilar maxsulotlarni kanday mamlakatlar kup
eksport kilishini, jaxon bozorida kanday maxsulotlarga yukori talab mavjudligini
162
aniklashlari va turli xil bozorlarda ayrim olingan mamlakatlarning makroiktisodiy
kursatkichlarni takkoslashlari mumkin.
Biznes axborotlari bilan ishlashda tarmoklangan vositalar Networking tools
bulimi imkoniyatlaridan foydalaniladi. Ushbu bulim saloxiyatli ishbilarmon
xamkorlarni identifikasiya kilish uchun xamda xalkaro bozorda yangi mijozlarni
topishga yordam beradi. Storefront bulimi yordamida foydalanuvchilar tarmokda
uzlari to’g’risida ma’lumotlarni koldirishlari mumkin. Bu ma’lumotlarda ularning
kompaniyalari va ishbilarmonlik takliflari to’g’risida P-Mapsdan foydalanuvchilar
uchun axborotlar buladi. Business Contacts (Ishbilarmonlik alokalari) bulimida
onlayn rejimida ishlovchi xamda savdoni, birjalarni va savdo ma’lumotnomalarini
qo`llab-quvvatlash bilan shug`ullanuvchi idoralarning Web-resurslariga izoxlar,
tanlangan maxsulot turlarini ishlab chikaruvchi kompaniyalar, dunyoning turli
mamlakatlarida tanlangan maxsulot turi bo’yicha ulgurji sotuvchilar yoki
importyorlar, eksportyorlar to’g’risidagi ma’lumotlar jamlangandir.
Bozor to’g’risidagi axborotlarni yotish vositalari Market intelligence tools
bulimida bozorni tadkik etish uchun sifat yunalishidagi axborotlar tuplangan.
Jumladan, Market Studies da bozor kon’yunkturasini tadkik etish bo’yicha nashrlar;
Smart Links da shunga uxshash tadkikotlar bilan, turli xil maxsulot va urovlarni
standartlashtiruvchi, maxsulotni jaxon bozoriga siljitish bilan shugullanuvchi
muassasalar Web-resurslariga izoxlar mavjud. P-Maps tizimida kursatilgan ayrim
maxsulot turlari uchun bundan tashkari MNS Price News (baxo bo’yicha yangiliklar)
bulimi xam mavjud bulib, unda joylashgan ma’lumotlar asosida tizimdan
foydalanuvchilar jaxon bozoridagi tendensiyalarning chukurlashtirilgan tahlilini
amalga oshirishlari va xalkaro darajada amal kiluvchi marketing strategiyalarini
loyixalashtirishlari mumkin. Trade Enquiry (Savdo talabnomasi) bulimi yordamida P-
Maps tizimidan foydalanuvchilar xalkaro savdoga taallukli bo’lgan kuplab
masalalarda ITC (Xalkaro savdo markazi) tomonidan kullab- kuvvatlanishlari
mumkin.
Ayrim xollarda mijozlarga uzoq masofadan turib ma’lumotlarni olish va
boshkaruv jarayonida ishtirok etish imkonini beradi bu xolat mijozni ishlab chikarish
163
jarayoniga integrasiyalaydi va ular urtasida yanada ishonchli munosabatlarni
urnatadi. Natijada DW axborotlarni izlash vaktini kiskartiradi, axborotlarni kayta
ishlashni kulay xolga keltirish, turli darajalarda xisobotlarni shakllantirish,
axborotlarni buzib kursatish tavakkalchiligini kamaytirish imkonini beradi.
DW predmetli yunaltirilgan, intergrasiyalashgan, uzgarmaydigan, ma’lumotlar
tuplamini xronologik tarzda ushlab turuvchi konsepsiya bulib, karorlarni kabul
kilishni kullab-kuvvatlash uchun muljallangandir. Bu tushunchada 2 ta turli xil
funksiyalar bir-biri bilan boglangandir:
1. Doimiy kengayib boruvchi ma’lumotlar ba’zasi kurinishida tahlil kilish
uchun ma’lumotlarni tuplash, tashkil kilish va tayyorlash.
2. Darorlarni kabul kilish elementi sifatida xususiy tahlilni utkazish.
DW texnologiyasining asosiy tamoyili shundan iboratki, DW ga bir marta
kiritilgan ma’lumot undan kup martalab olinishi va tahlillarni utkazishda
foydalanilishi mumkin.
Direkt-marketing nuktai nazaridan OLAP texnologiyalari mijozlar bilan
ishlash imkoniyatlarini yetarli darajada kengaytiradi. Kompaniyaning anik mijozi
to’g’risidagi mavjud bo’lgan barcha ma’lumotlar ijobiy samarani kuchaytirish uchun
yagona ma’lumotlar saklagichida tuplanishi mumkin.
Anik segmentlashtirish natijasida kuyidagi imkoniyatlar paydo buladi:
-samarali kommunikatsiya kanallarini aniklash va tahlil kilish;
-mijozlar bazasi va mijozlar guruxining foydaliligini kesishmaviy tahlili
asosida yangi kulay mijozlarni jalb kilish;
-anik mijoz tomonidan xarid kilish extimolini aniklash va sotish xajmini
prognozlashtirish;
-takroriy va kesishmaviy xaridlarning foizini oshirish.
OLAP va Data Mining uYFunlashgan xolda bir-birini tuldiradi.
Korxona raxbariyatining boshkaruv karorlarini kabul kilishi uchun real vakt
rejimida junatmalar, ombor xolatini, ishlab chikarishda kancha maxsulot
mavjudligining, talabning xolatini, moliyaning xolatini va boshkalarni bilishi axborot
tizimlarini tadkik etish zaruriyatiga olib keldi.
164
Zamonaviy biznesning asosiy tendensiyalari bulib bozorning rakobat
sharoitida ishlarning samaradorligini oshirish maksadida ishlab chikarish va iste’mol
jarayonining barcha ishtirokchilarining sa’y-xarakatlarining integrasiyalash
xisoblanadi. Ishlab chikaruvchi - vositachi - iste’molchi zanjirining samarali ishlashi
kudratli rakobat ustunligini ta’minlaydi.Bu ustunlikka egalik kilishning muxim
shartlaridan biri bulib, zanjirning barcha buFinlari urtasidagi anik va ishonchli
axborot almashinuvi xisoblanadi. Shu sababli jarayon ishtirokchilarining barcha
axborot muxitlarining integrasiyalash zarurdir.
Do'stlaringiz bilan baham: |