Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

elpig‘ichsimon, yarim doira shaklidagi – engil matolar raanglari va fakturasini 

ko‘rsatish uchun foydalaniladi. 

---

 

326 

Vitrinadagi tovar namunalarini notabiiy holatda joylashtirmaslik, ularni nooadtiy 

rakursda  ko‘rsatmaslik  va  vitrinalarni  bezatishda  dekorativ  element  sifatida 

foydalanmaslik  kerak.  Misol  uchun,  kichik  ro‘mol  yoki  paypoqlarni  savat 

ko‘rinishida  yoki  murakkab  naqsh  hosil  qiladigan  pichoq  va  sanchqilar  ko‘rsatish 

omadsi sanalmaydi. 

Kompozitsiya  haqida  to‘liqroq  tushuncha  berish  uchun  vitrina  tuzilishida 

mutanosiblik  tamoyili,  ya’ni  turli  elementlar  o‘lchamlarining  nisbatlari  haqida 

gapirish  kerak.  Dekorativ  elementlar  tovar  shakli  va  o‘lchamini  takrorlamasligi 

lozim.  Ular  tovardan  kattaroq  yoki  kichikroq  bo‘lishi,  lekin  bunda  xaridorning 

tovarni  idrok  qilishiga  xala  bermasligi  lozim.  Kompozitsiyaning  alohida  qismlari 

mutanosibligi  buzilmasligi  uchun  katta  predmetlarni  kichik  predmetlar  guruhlari 

bilan muvozanatlash kerak. 

Magazin  ikkita  yoki  undan  ortiq  vitrinaga  ega  bo‘lgan  hollarda  ularni 

kompozitsion  jihatdan  bir-biri  bilan  bog‘lash  tavsiya  etiladi.  Barcha  vitrinalarda 

dekorativ 

elementlar, 

masalan, 

bahor-yoz 

mavsumida 

vitrinadagi 

gullar 

takrorlanadigan  bo‘lishi  mumkin.  Kompozitsion  jihatdan  vitrinalar  har  biri  alohida 

hal etiladi, biroq butun fasad bo‘ylab ular umumiy bir yaxlit bo‘lib ko‘rinishi lozim. 

Vitrinalarni bezatish bo‘yicha ishlarda rang katta ahamiyatga ega. Tovarni rangi 

bo‘yicha  to‘g‘ri  tanlash  uchun  dekorator  ranglarni  va  ularning  birikuvini  yaxshi 

bilishi lozim. 

Barcha  tovar  va  dekorativ  elementlarni  umumiy  g‘oyaga  ko‘ra  juda  puxtalik 

bilan  tanlash kerak. 

Vitrinaning  rangga  oid  tuzilishi  xilma-xil  bo‘lishi,  bironta  rang,  masalan, 

havorang  ustunligiga,  bir-biriga  yaqin  bo‘lgan  ikki-uchta  rangning  tovlanishiga  yoki 

kontrast birikuvlarga asoslanishi mumkin.  

Kontrast birikuvlar doimo jalb etuvchan bo‘ladi. Vitrinalar bezatuvchi rang turi 

bo‘yicha, intensivlik bo‘yicha va teranlik bo‘yicha kontrastlarni hisobga olishi lozim. 

Vitrinada  qizil  rangli  bir  nechta  predmetni  namoyish  etishda  ularni  bir  joyga 

mujassam  etish  maqsadga  muvofiq,  chunki  qizil  rang  boshqa  rangdagi  tovarlarni 

«bosib»  qo‘yadi.  Intensivlik bo‘yicha  kontrastga  misol  –  och  rangli  predmetlar  to‘q 

---

 

327 

fonda  joylagan  bo‘lsa,  yanada  ochroq  ko‘rinadi.  Kumush  buyumlar  qora  fonda 

qanday ajoyib ko‘rinishiga e’tibor qarating. 

Vitrinalar  bezatuvchi  ranglar  uyg‘unlashuvining  uch  tamoyilini  yodda  saqlashi 

lozim. 

1.  Ritm.  Rang  yordamida  belgilangan  oraliqlar  orqali  vitrinada  bir  xil  ranglar 

gammasini takrorlash vositasida aniq bir ritm yaratish mumkin. 

2.  Muvozanat.  Ochiq  ranglar  bo‘g‘iq  ranglar  bilan,  to‘q  ranglar  och  ranglar 

bilan, iliq ranglar esa – sovuq ranglar bilan muvozanatlanishi lozim. 

3.  Mutanosiblik.  Mutanosiblikka  rioya  qilishga  misol  bo‘lib  ochiq  tonda,  uni 

ommaga  «yaqinlashtiradigan»,  hajmi  bo‘yicha  xuddi  shunday,  lekin  biroz 

«bo‘g‘ilgan»  ranglardagi  vitrina  bilan  uyg‘unlash  lozim  bo‘lgan  kichik  vitrina 

makoni xizmat qilishi mumkin. 

Ranglar  uyg‘unligidan  foydalaniladigan  vitrinalar  eng  jalb  etuvchan  sanaladi. 

Odatda to‘rt xil koloristik sxema qo‘llanadi. 

1.  Monoxromatik  –  vitrinani  bezatishda  turli  intensivlik  va  teranlikdagi  bitta 

rangdan foydalanish. 

2.  Analogik(ayni  shunday)  –  bo‘yoqlar  shkalasida  yonma-yon  joylashgan  bir 

nechta  rangdan  foydalanishga  asoslanadi.  Masalan,  havorang,  havorang-binafsha 

rang va binafsha rang tuslari. 

3.  Kontrast  –  bu  turli  ranglar  birligi  natijasidir.  Taqdim  etilayotgan  tovardan 

keskin  farq  qiladigan  rang  foydalaniladi.  Boshqa  rang  fonida  tovar  e’tiborni  darhol 

o‘ziga  jalb  qiladi.  Masalan,  vitrinada  kul  rang  ayollar  kostyumi  va  qora  rangdagi 

charm sumkani namoyish etish. 

4.  Polixrom  (ko‘p  rangli)  –  bir  nechta  ranglar  kombinatsiyasiga  asoslanadi. 

Buning uchun tovarning bitta asosiy rangi tanlab olinadi va unga qarab asosiy tovarga 

hamroh bo‘lgan boshqa tovarlar uchun ranglar uyg‘unligi belgilanadi. 

Oqshomgi  kostyum  va  ko‘ylaklarni  yoritish  uchun  sariq  nur  sochadigan 

lampalar, kunduzgi kiyim-boshni  yoritish  uchun esa – kunduzgi  yorug‘likni qo‘llash 

maqsadga  muvofiq.  Iliq  nur  sochish  sovuq  nur  sochishni  neytrallaydi:  oqshomgi 

yoritishda  havorang  mato  xira  va  ko‘kimtir  bo‘lib  ko‘nmaydi.  Iliq  nur  sochish  iliq 

---

 

328 

ranglarni  yanada  yorqinlashtiradi:  qizil  rang  yanada  keskin  ajralib  turadi.  Sovuq  nur 

sochish iliq ranglarni neytrallashtiradi: to‘q sariq rang havorang nur sochishda deyarli 

sarg‘ish, och jigarrang bo‘lib ko‘rinadi. 

Badiiy  amaliyotda  an’anaviy,  umum  e’tirof  etilgan  ranglar  uyg‘unligi 

tamoyillaridan foydalaniladi. Masalan, qoidaga ko‘ra, xromatik va axromatik ranglar 

(qizil  bilan  qora,  ko‘k  bilan  oq,  pushti  bilan  kumush  rang,  kulrang  bilan  havorang, 

yashil  bilan  oq)  uyg‘unlashuvi  yaxshi  ko‘rinadi.  Och  tusdagi  ranglar  neytral  ranglar 

bilan yaxshi uyg‘unlash. 

Kontrast birikuvlarda (qizil — yashil, ko‘k — to‘q sariq, binafsharang — sariq) 

o‘ziga xos uyg‘unlikka erishish mumkin. 

Vitrinada qizil, oq va ko‘k; havorang va pushti, och jigarrang va o‘rib qolgan o‘t 

rangi;  qora  va  oq;  ko‘k  va  pushti  ranglar  uyg‘unlashuvi  juda  chiroyli  ko‘rinadi. 

Oxirgi  yillarda  moda  tuayli  ilgari  ma’qul  hisoblanmagan  ranglar:  ko‘k  bilan  yashil, 

binafsharang bilan yashil ranglar birikuvi ham iste’molga joriy qilindi.  

Xilma-xil ranglar uyg‘unligi variantlari soni cheksizdir. Biroq bunda rang tusini 

aniq  belgilab  olish,  shuningdek,  ranglardan  foydalanishda  mutanosiblikka  rioya 

qilishga  o‘rganish  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Rang  qanchalik  faol  bo‘lsa,  u 

vitrinada  shunchalik  kam  bo‘lishi  kerak.  Masalan,  kiyim-kechaklar  yoki  matolar 

vitrinasida  axromatik  (kulrang  yoki  qora  va  oq)  ranglarni  jonlantirish  uchun  ikki-

uchta qizil «dog‘» etarli. 

Vitrina  ko‘rgazmasining  reklama  samarasi  ko‘o‘dan  reklama  qilinayotgan 

tovarlar  narxko‘rsatkichlarining  joylashuvi  va  bezatilishiga  ham  bo‘ladi  bo‘ladi. 

Vitrinada 

narxko‘rsatkichlar 

bezatish 

va 

joylashtirish 

uslubi 

tovarlar 

ekspozitsiyasining umumiy kompozitsion echimiga to‘liq darajada mos kelishi lozim. 

Reklama  narxko‘rsatkichi  oddiy  narxko‘rsatkichlardan  –  shakli,  o‘lchami  va 

bajarilishi  bo‘yicha  farq  qiladi.  Qoidaga  ko‘ra,  u  yirikroq  o‘lchamda  bo‘lib, 

uchburchak  yoki  romb  shaklida  bo‘lishi  yoki  tovar  siluetini  takrorlashi  mumkin,  bu 

esa xaridorlar e’tiborini jalb qilishga yordam beradi. 

Reklama  narxko‘rsatkichlari  yangilik  tovarlar  va  magazin  ularni  sotishda  juda 

manfaatdor  bo‘lgan  tovarlar  uchun  qo‘llanadi.  Bu  narxko‘rsatkichlar  yorqinroq 

---

 

329 

bo‘lishi;  zarur  ma’lumotlar  –  tovar  nomi,  vazni,  navi,  narxidan  tashqari  tovarning 

iste’mol  xususiyatlari  haqida  qo‘shimcha  axborotga  (televizor  ekranining  o‘lchami, 

muzlatgich kamerasining sig‘imi va h.k.) ega bo‘lishi mumkin. 

Narxko‘rsatkichlar  tovarlarni  mavsumiy  sotib  tugatish  davrlarida  narxlarni 

pasaytirishda o‘ziga xos reklama rolini o‘ynaydi. Ikkita – ustiga qizil chiziq tortilgan 

eski  va  yangi  narxni  taqqoslash  xaridorga  samarali  psixologik  ta’sir  ko‘rsatadi, 

tovarni xarid qilish istagini rag‘batlantiradi.