Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Market
ing
kontseps
iyalari
o‘zaro aloqaviy
marketing
konsepsiyasi

---

1
0
1
0
 
Top-
menejmen
t
   
 
 
Boshqa
bo’limla
r
   
 
​
  Integrasiyalas
h gan
marketing
   
 
  Kommunikatsi
ya
marketing
   
 
 
Tovarlar
va
xizmatlar
   
 
 
Kanallar
   
 
​
 
Ijtimoiy
javobga
r
   
 
 
Etika
 
 
Ekologiya
   
 
Huquq
 
Jamiyat
   
 
​
 
O’zaro
munosabatla
r marketingi
   
 
 
Xaridorlar
   
 
 
Kanallar
   
 
 
Hamkorlar
   
 
 
2.5 –rasm. Xolistik marketing konsepsiyasining tuzilishi
6
 
Ushbu rasmdan ko‘rinib turibdiki, o‘zaro munosabatlar marketingi – bozorning
tayanch  hamkor  kompaniyalari  (xaridorlar,  ta’minotchilar,  distribyutorlar  va
boshqalar)  bilan  uzoq  muddatli  o‘zaro  manfaatli  munosabatlarni  o‘rnatish
maqsadidagi  amaliyot  jarayonidir.  O‘zaro  munosabatlar  marketingi  hamkorlar  bilan
tor doiradagi iqtisodiy, texnik va ijtimoiy aloqalarni o‘rnatishga yo‘naltirilgandir. Bu
hamkor  guruhlari  bilan  zarur  bo‘lgan  munosabatlarni  shakllantirishni  ko‘zda  tutadi.
Jami  uchta  hamkor  guruhi:  ishchilar,  marketing  hamkorlari  (taqsimot  kanallari,
ta’minotchilar,  dilerlar)  va  moliyaviy  hamjamiyatlar  (aksionerlar,  investorlar,
tahlilchilar) mavjud. Bu marketing turida asosiy tamoyil oddiy: bir–biriga qiziquvchi
tayanch  qiziquvchi  guruhlarning  foydali  munosabatlar  tizimini  yaratish  –  bu  biznes
muvaffaqiyatini kafolatlaydi.
Munosabatlar marketingining tarkibiy o‘qini «mijoz bilan o‘zaro munosabatlarni
boshqarish» (yoki Customer Relationship Management) tushunchasi ifodalaydi. CRM
–  axborot  texnologiyalaridan  faol  foydalaniladigan  marketing  strategiyasi  bo‘lib,
keng ma’lumotlar to‘plami yaratish va qo‘llashni o‘z ichiga oladi

---

1
0
ragbatla
ntirish
 
6
 Эргашходжаева Ш.Ж. Холистик маркетинг концепцияси ва уни корхоналар фаолиятига татбиқ этиш. Илмий
мақола. –Иқтисодиёт ва таълим, 2014. 4-сон.
​ 
 
hamda  kompaniyalarga  shaxsiy  yondoshuvga  asoslangan  o‘zaro  manfaatli
munosabatlar yaratish maqsadida mijozlar haqida axborot to‘plash va qayta ishlashga
imkon beradi. CRM yondashuvi ommaviyligining o‘sishi 1990 yillar oxirida internet
texnologiyalari  paydo  bo‘lishi  bilan  ta’minlangan.  Xolistik  marketingda,
munosabatlar  marketingining  maqsadi  –  korxona  va  mijoz  uchun  o‘zaro  manfaatli
foydani  ifodalaydigan  uzoq  muddatli  munosabatlarni  o‘rnatish,  rivojlantirish  va
qo‘llab-quvvatlashdan  iboratdir.  Tahlil,  mijozning  (korxona,  xaridor,  iste’molchi)
individuallashuviga  yo‘naltiriladi  hamda  ishonchli  mijozlar  va  ta’minotchilar
o‘rtasida uzoq muddatli munosabatlarni boshqarishga qaratiladi. Keyingi maqsad esa
ushbu  mijoz  uchun  tovar  va  xizmatlarni  to‘g‘ri  tanlashdan  iborat.  Agar  aniqroq
aytadigan  bo‘lsak,  one-to-one  marketing  (yoki  munosabatlar  marketingi)  maqsadi  –
har  bir  mijoz  bilan  munosabatlar  o‘rnatish,  rivojlantirish  va  aynan  unga  xizmat
ko‘rsatish bo‘lib, bunda mijozni ehtiyojini qondirish uchun axborot texnologiyalari va
ma’lumotlar to‘plamlaridan foydalaniladi.
Integratsiyalashgan  marketingda  faol  bozor  sub’ektining  vazifasi  –
iste’molchilar   uchun to‘liq integratsiyalashgan marketing dasturini tuzish, siljitish va
qadriyatlarni  ko‘rsata  bilishni  hamda  marketing  chora–tadbirlarini  ishlab  chiqishdan
iborat.  Kompaniyalarda  talabni  boshqarish,  resurslarni  boshqarish  va  sherik
hamkorlar tarmoqlarini boshqarish tizimi integratsiyalashgan bo‘lishi lozim.
Xolistik  marketingning  tarkibiy  qismi  sifatida  yana  bir  tarkibiy  qismi  bo‘lgan
ichki marketing turida tashkilotning barcha xodimlari, eng muhimi uning rahbariyati
tomonidan  kompaniyada  marketing  tamoyillarini  tatbiq  etishni  ta’minlash  muhim
bo‘lib hisoblanadi. Agar korxona ishchilari uni ta’minlashga tayyor bo‘lmasa, ularga
a’lo darajagi xizmat ko‘rsatishni va’da berishning ma’nosi yo‘qdir. Ichki marketingda
faqatgina marketing bo‘limi emas, balki boshqa bo‘limlar ham o‘zaro bog‘liq holda
mijozlarga ta’sir ko‘rsatishi zarur bo‘ladi.
Xolistik  marketingning  tarkibiy  qismi  sifatida  ijtimoiy  javobgar  marketingda
ekologiya,  ahloqiy,  huquqiy  va  ijtimoiy  mazmundagi  marketing  chora–tadbirlari  va
dasturlari  inobatga  olinadi.  Ijtimoiy  javobgar  marketing  konsepsiyasi,  marketing
amaliyotida ijtimoiy va axloqiy masalalarni hisobga olishni talab etadi. Bu o‘rinda
 
marketologlar korxonaning foyda olishini, iste’molchilarning ehtiyojlarini qondirishni
va  jamiyat  qiziqishlari  o‘rtasida  o‘zaro  bog‘liklikni  topishi  zarur  bo‘lib  hisoblanadi.
Ijtimoiy marketing iste’molchilar va ushbu tovar o‘rtasida ayirboshlashga ijobiy ta’sir
etadigan  va  oqibatda  korxona  oladigan  foydaga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatadigan  notijorat
harakatlarini o‘z ichiga oladigan marketing faoliyatini shakllantirish va rivojlantirish
jarayonidan  iborat  bo‘ladi.  Ijtimoiy  marketingdan  oldin  ijtimoiy-axloqiy  marketingi
mavjud  bo‘lgan  bo‘lib,  uning  uchun  birlamchi  vazifa  uzoq  muddatli  istiqbolda
iste’molchi  uchun  qulaylik  izlab  topish  va  korxona  uchun  foyda  topishdan  iborat
bo‘lgan.  Ijtimoiy  marketingga  yaqin  yondashuv  –  jamoatchilik  marketingi  va
ekologiya marketingi bo‘lib hisoblanadi.
Xulosa  sifatida,  korxonalar  faoliyatida  xolistik  marketing  konsepsiyasini
qo‘llash quyidagilarga imkon beradi:
Yuqorida  bayon  etilganlardan  shunday  xulosaga  kelish  mumkinki,  korxonalar
faoliyatida xolistik marketing konsepsiyasini qo‘llash quyidagilarga imkon beradi
7
:
-  firmaning  rahbariyati  tomonidan  marketing  tamoyillarini  tatbiq  etishda
faqatgina marketing bo‘limi emas, balki boshqa bo‘limlar ham o‘zaro bog‘liq holda
mijozlarga bevosita ta’sir ko‘rsatadi;
- integratsiyalashgan marketingda iste’molchilar uchun marketing dasturi ishlab
chiqiladi,  shuningdek  kompaniya  ichida  va  tashqarisida  marketologlar  hamkorlar
bilan o‘zaro sherikchilik asosida harakat qilishi zarur bo‘lib hisoblanadi;
- ijtimoiy marketingda iste’molchilar tovar sotib olishga va foyda olishga ijobiy
Boz
or

---

1
0
ta’sir  ko‘rsatadigan  notijorat  harakatlarni  o‘z  ichiga  oluvchi  marketing  faoliyatini
rivojlantirishga e’tibor qaratadi;
- mijozlar bilan o‘zaro munosabatlar marketingida tahlil ishonchli mijozlar bilan
ta’minotchilar  o‘rtasida  uzoq  muddatli  munosabatlarni  boshqarishga  qaratiladi.
Hozirda asosiy o‘zgarishlar mijozlar bilan munosabatlarda kuzatilmoqda.
Xulosa  qilib  shuni  aytish  mumkinki,  bugungi  kunda  iqtisodiy  islohotlarini
yanada chuqurlashtirish sharoitida korxonalarda marketing innovatsiyalarini tatbiq
 
 
7
 Эргашходжаева Ш.Ж. Холистик маркетинг концепцияси ва уни корхоналар фаолиятига татбиқ этиш. Илмий
мақола. –Иқтисодиёт ва таълим, 2014. 4-сон. 76-79 бетлар.
​ 
 
etish,  ayniqsa  marketingda  xolistik  marketing  konsepsiyalaridan  samarali  foylanish
mijozlar  uchun  o‘zaro  manfaatli,  foyda  hajmini  ko‘paytirishga  olib  keladigan  uzoq
muddatli munosabatlarni o‘rnatishda muhim ahamiyatga egadir.