Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S., Yusupov M. A. Marketing asoslari

Tovar bozori — tovarning (shu jumladan bir-birining o‘rnini bosadigan tovarning) O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yoki uning bir qismidagi muomala doirasi bo‘lib, u O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy bo‘linishiga mos kelmasligi mumkin va mazkur muomala doirasi chegaralarida tovarni olish yoki realizatsiya qilish imkoniyati mavjud bo‘ladi.

Moliya bozori — banklar hamda boshqa kredit, sug‘urta va o‘zga moliya tashkilotlari tomonidan ko‘rsatiladigan moliyaviy xizmatning, shuningdek qimmatli qog‘ozlar bozori professional ishtirokchilari xizmatlarining O‘zbekiston Respublikasi hududidagi yoki uning bir qismidagi muomala doirasi bo‘lib, u O‘zbekiston Respublikasining ma’muriy-hududiy bo‘linishiga mos kelmasligi mumkin va mazkur





¹⁷ O‘zbekiston Respublikasining “Raqobat to‘g‘risidagi” Qonuni.

muomala doirasi chegaralarida bunday xizmatni ko‘rsatish imkoniyati mavjud bo‘ladi.

Mazkur qonunning maqsadi tovar va moliya bozorlaridagi raqobat sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat bo‘lib, hozirgi vaqtda mulk turi har-xil bo‘lgan, lekin ishlab chiqarayotgan mahsuloti bir xil bo‘lgan korxonalar (firmalar) o‘rtasidagi musobaqani qonuniylashtirish va insofsiz raqobatni cheklashdan iborat.

Ushbu qonunning qoidalari tabiiy monopoliyalar sub’ektlariga nisbatan bu qoidalarning qo‘llanilishi mazkur sub’ektlarning o‘ziga xos vazifalari bajarilishini cheklab qo‘ymaydigan holatlarda tadbiq etiladi.

Raqobat umumijtimoiy kategoriya bo‘lib, ijtimoiy jarayonlar qatnashchilari o‘rtasidagi yaxshiroq yashash sharoiti uchun bo‘ladigan kurashni anglatadi. U kishilik jamiyati hayotining hamma jabhalariga xos bo‘lib, odamlar o‘rtasidagi o‘z imkoniyatlaridan to‘laroq foydalanish, ayrim sohalarda o‘z ustunliklarini namoyon qilish, farovonroq hayot kechirish, jamoa o‘rtasida obro‘liroq bo‘lish uchun bo‘lgan qurashni aks ettiradi. Kishilarning iqtisodiy faoliyati boshqa faoliyatlarning asosini tashkil qilgani uchun kishilik jamiyati hayotida iqtisodiy sohadagi raqobat muhim rol o‘ynaydi. Iqtisodiy sohadagi raqobat ishlab chiqarish munosabatlarining sub’ektlari (ishlab chiqaruvchilar, iste’molchilar, tadbirkorlar, yollanma ishchilar va hokazolar) o‘rtasida qulayroq ishlab chiqarish sharoiti (arzon ishlab chiqarish resurslari va ishchi kuchi)ga ega bo‘lish unumliroq texnologiya, ish joyi, yaxshi bozorni qo‘lga olish, umuman, yuqori daromad olish imkoniyati uchun olib boriladigan kurashdan iborat.

Iqtisoddagi raqobat ko‘p qirrali hodisa bo‘lib, yaxshi daromad ko‘rish, o‘z qobiliyatini to‘laroq ishga solish, o‘zi mashg‘ul ishni rivojlantirish, o‘z sohasida imijga ega bo‘lish uchun kurashni bildiradi.

Bozor raqobatini yuzaga keltiruvchi bir necha omillar ta’sirini ko‘rsatish zarur.

Bu omillarni 3 ta guruhga ajratish mumkin(13.1-rasm):

• 
  iste’molchilar doirasining cheklanganligi;
  
• 
  resurslarning cheklanganligi;
  
• 
  mahsulotlarni siljitishdagi cheklanganlik.