Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

6.1-rasm. Talabni o„lchashni asosiy tushunchalari 
Bozor talabini prognozi kelgusi yilga yoki besh yilgacha qilinishi mumkin. 
Prognoz qilinadigan davr qancha katta bo‗lsa, prognoz qilish shuncha qiyinlashadi. 
Bozor talabiga juda ko‗p tashqi omillar ta‘sir etadi. Talabni prognoz qilishda 
demografik, geografik, iqtisodiy, texnologik, ijtimoiy – madaniy va boshqa 
omillarni ta‘siri hisobga olinishi kerak. SHuningdek, bozor talabiga korxona 
tomonidan, uning marketing dasturi doirasida amalga oshiriladigan turli chora – 
tadbirlar ham ta‘sir o‗tkazadi. 
Bozor sig‗imi – bu ma‘lum bir vaqtda mavjud hajmdagi va tarkibdagi tovar 
taklifi shuningdek, u bilan bog‗liq bo‗lgan narx darajasi orqali yuzaga kelgan talab 
miqdoridir. U natural va qiymat ko‗rsatkichlarida ifodalanadi. 

---

125 
Bozor sig‗imi yuzaga kelgan narx darajasida ma‘lum davr mobaynida 
bozorda sotilishi mumkin bo‗lgan tovar va xizmatlarning umumiy hajmini 
ifodalaydi hamda u quyidagicha aniqlanadi: 
B
s 
= T + I – E 
Bunda, 
B
s 
- bozor sig‗imi; 
T – bozorga taklif qilingan tovarlar yoki xizmatlarning umumiy hajmi; 
I – import hajmi; 
E – eksport hajmi. 
Ichki bozor sig‗imini hisoblashda boshqa bir qancha omillar ham hisobga 
olinadi, ya‘ni to‗lov qobiliyatiga ega bo‗lgan talab, yil boshidagi tovar zahiralari 
qoldig‗i, tovarlar bozorining to‗yinganligi, o‗rtacha kishi boshiga to‗g‗ri keladigan 
iste‘mol hajmi, korxonalar ehtiyojlari.