Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

Marketing 
nazorati 

---

 
104 
ko‘proq)  bo‘ladi.  Ular  umumiy  shaklda  yoki  korxonaning  maxsus  faoliyatlariga 
mo‘ljallangan bo‘lishi mumkin. 
Marketing dasturi bu korxonani umumxo‘jalik faoliyatini direktiv rejasini tuzish 
uchun  strategik  tavsiyanomadir  va  yuqori  boshqarish  bo‘g‘ini  uchun  qaror  qabul 
qilishni  asosidir.  Marketing  dasturining  asosiy  mazmuni  -  bu  korxonani  o‘tgan 
davrdagi  faoliyat  natijalari  bo‘lib,  unda  maqsadli  bozorni  rivojlanishini  qisqa  tahlili 
va bashorati,  firmani rivojlanishini asosiy  maqsadi, bozordagi  xulq-atvorini strategik 
yo‘li,  tovar,  narx,  sotish  va  rag‘batlantirish  siyosatlarining  chora-tadbirlarini, 
marketing  tadqiqotlarini  mazmuni,  xarajatlar  smetasi,  marketing  harakatlari 
samaradorligini  oldindan  baholash,  marketing  dasturini  amalga  oshirish  bo‘yicha 
nazorat chora-tadbirlari va harakatlari beriladi. 
Marketing  dasturi  marketing  kompleksi  tadqiqotlari  va  firmani  o‘z 
imkoniyatlarini  baholash  asosida  tuziladi.  Dastur  tavsiyali  xarakterga  ega  bo‘lsada, 
kompaniyani  strategik  rejalashtirishda  zarur  bosqich  sifatida  ko‘riladi.  Firmalar 
faoliyatining  zamonaviy  sharoitda  marketing  dasturi  kompaniyani  yuqori  boshqaruv 
bo‘g‘ini (joriy rejalashtirish, direktiv rejalar, strategik dasturlar, strategiyani tanlash) 
darajasida asoslanib boshqaruv qarorlarini qabul qilish uchun zarurdir. 
Marketing dasturini strategik yo‘nalishi bozordagi mavqesidan va korxonani o‘z 
holatini bog‘ligiga qarab o‘z ichiga turli variantlarni oladi. 
Strategiyalar diversifikatsiyasi, tadbirkorlik faoliyatini segmentasiyalash, hujum 
va himoya strategiyalari bo‘lishi mumkin. 
Marketing  dasturini  ishlab  chiqarishda  ko‘p  variantlilik  tamoyillari  ishlatiladi. 
Xizmatni tuzilishiga binoan marketing dasturini va rejasini bir necha varinatlari: ikki 
yoki  uch,  ya’ni  minimal,  optimal  va  maksimal  turlari  bo‘ladi.  Dasturni  minimal 
varianti, dasturni og‘ir (yomon) sharoitlarda rivojlantirishni, maksimal variantida esa 
yaxshi  sharoitlarni  rivojlantirishni  ko‘zda  tutadi.  Masalan,  Yaponiya  firmalari 
marketing dasturi  va rejasini  minimal  variantini  nazarda tutib, uni amalga oshirishda 
haqiqiy  muvaffaqiyatga  iqtisodiy  va  ijtimoiy  hamda  psihologik  samarani  olishni 
maqsad  qilib  erishadi.  SHuningdek  dasturni  o‘rtacha  yoki  optimal  variantlari  keng 
tarqalgan. 

---

 
105 
  Firma turli marketing dasturlarini ishlab chiqadi, yo‘nalishiga qarab marketing 
dasturi  yuqori  va pastki bo‘g‘in  uchun bo‘lishi  mumkin.  Agar dastur  yuqori bo‘g‘in 
uchun  bo‘lsa,  u  qisqa  va  lo‘nda  tuzilgan  bo‘lishi  lozim.  Chunki  unda  muhim 
tomonlari  ajratib  ko‘rsatiladi  pastki  bo‘g‘in  uchun  tuzilgan  dasturlarda  esa  har  bir 
savollar  yoritilib  beriladi.  Quyidagi  6.4  –  rasmda  marketing  majmui  dasturi  jarayoni 
keltirilmoqda.