Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

11.1-jadval 
Chakana savdo do‘konlarining turlari 
№ 
Do‘kon turi 
Assortiment 
Narx darajasi 
 
Izoh 
 
1. 
 
Maxsus  
Maxsuslashtirish 
doirasida chuqur bo‘ladi 
Turli - tuman 
Turlari:  
-cheklangan 
assortiment bo‘yicha; 
-tor maxsus; 
-juda yuqori 
maxsuslashtirilgan. 
2. 
  Universam  
Keng (oziq – ovqatlar va 
uy uchun tovarlar) 
Uncha yuqori 
bo‘lmagan savdo 
ustamalari 
O‘z-o‘ziga xizmat 
ko‘rsatish tamoyili 
3. 
  Univermag 
Keng (kiyim va poyafzal, 
maishiy texnika, uy 
ro‘zg‘or buyumlari) 
Turli - tuman 
 
4. 
 Supermarket  
Juda keng (oziq – ovqat 
va nooziq-ovqat 
tovarlari) 
Asosan uncha 
yuqori emas 
 
5. 
 
Gipermarket(savd
o kompleksi)  
Juda keng 
YUqori emas 
Supermarketlarni, 
do‘kon-omborlarini va 
past narxli do‘konlarni 
xususiyatlarini 
birlashtiradi. 
6. 
 
Past narxli do‘kon 
(diskaunter) 
Turli – tuman (standarti 
tovarlar yig‘indisi) 
Past  
 
 
Chakana savdo firmalarining turlari 4 ta mezon bilan farq qiladi: 

---

 
188 
1.  do‘konning jihozlari 
2.  mijozga xizmat ko‘rsatish darajasi 
3.  tovar assortimenti 
4.  savdoda xizmat ko‘rsatish xarakteriga ko‘ra farqlanadi. 
Xizmat  ko‘rsatish  darajasi  sotayotgan  tovar  turiga  bog‘liq.  Kundalik  talabdagi 
tovarlar  uchun  o‘z-o‘ziga  xizmat  ko‘rsatish;  avvaldagi  tanlov  tovarlari  uchun 
chegaralangan xizmat  ko‘rsatish; yuqori  tovarlarga  to‘liq  xizmat  ko‘rsatiladi, bu  o‘z 
ichiga xaridorga yordam sifatida axtarish, solishtirishni, tanlashni, turli savollar bilan 
maslahat berishni oladi. 
Tovar  harakatining  umumiy  yagona  zanjirida  chakana  savdoning  texnologiya 
jarayonlari  muhim  xalqa  hisoblanadi.  Chunki  xalq  iste’mol  tovarlarini  ishlab 
chiqarish  korxonasidan  iste’molchilarga  etkazib  berish  jarayonida  tovarlarni  tanlash 
va aholining shu tovarlarga o‘sib borayotgan ehtiyojlarini qondirish uchun eng zarur 
shart-sharoitlar xuddi ana shu chakana savdo korxonalarida yaratilishi lozim. Aholiga 
savdo  xizmati  ko‘rsatishning  sifati,  ya’ni  savdo  madaniyati  chakana  savdodagi 
texnologiya  jarayonlarini,  ayniqsa,  tovar  sotishni  tashkil  etish  darajasiga  bog‘liqdir, 
shu  sababli  chakana  savdo  korxonalarining  butun  savdo  operativ  faoliyati  shu 
vazifaga bo‘ysundiriladi. 
Ulgurji  savdo  umumlashgan  vositachi  hisoblanadi  va  ko‘pchilik  vazifalarni 
bajaradi. Ulgurji savdodan sanoat korxonalari, tijorat firmalari va davlat muassasalari 
ulgurjisiga tovar sotib olishlari mumkin. Ulgurji savdo ahamiyati quyidagichadir: 
•  chakana  savdoga  ishlab  chiqarish  firmalarning  tor  assortimentini  kengaytirib 
taklif etadi; 
•  katta hajmda tovar sotib olib, muomala xarajatlarini kamaytiradi; 
•  yuqori  malakali  tovarshunos  va  marketologlar  bilan  tovarlar  bozorini  chuqur 
o‘rganadi; 
•  tovarlarni saqlaydi va kerakli tovar zahiralarini shakllantiradi; 
•  ishlab chiqaruvchilar va chakana savdo o‘rtasida mustahkam aloqa bog‘laydi, 
ularga moliyaviy yordamlashadi va boshqalar. 

---

 
189 
Ulgurjisiga  faoliyat  ko‘rsatish  tovar  ishlab  chiqaruvchilar,  tijoratchi  firmalar, 
agent va brokerlar orqali amalga oshirilishi mumkin. 
Ishlab  chiqaruvchi  korxonalar  ulgurji  savdo  faoliyatini  maxsus  bo‘lim  yoki 
firmalar tashkil etish orqali amalga oshiriladi. 
Ulgurji  savdo  bilan  shug‘ullanuvchi  maxsus  tijorat  firmalari  -  ulgurji  savdo 
bazalari,  omborlari  va  tovar  birjalari  shaklida,  xususiy,  aksiyadorlik,  qo‘shma  va 
davlat mulkiga asoslangan bo‘lishi mumkin. 
Ulgurji savdogarlarning turlari quyidagi rasmda berilgan(11.3-rasm).