Ergashxodjaeva Sh. Dj., Qosimova M. S

5.5-rasm. Korxonaning asosiy makromuhit omillari
11
 
 
                                                             
10,11
  Котлер   Ф.,  Армстронг    Г.,  Вонг    В.,  Сондерс   Дж.  Основы   маркетинга.–М.:  ООО   “И.Д.Вильямс”,  
2012.- 752 с. 
 
Korxona
Moliya 
muassasalari
Ommaviy 
axborot 
vositalari
Davlat 
jamiyati 
organlari
Jamoat 
tashkilotlari
Joylardagi 
jamoatchilik
Keng 
jamoatchilik
Ichki aloqa 
auditoriyalari
Korxona
Demografik 
omillar
Iqtisodiy 
omillar
Tabiiy  omillar
Ilmiy-texnik 
omillar
Siyosiy 
omillar
Madaniy 
omillar

---

 
90 
Korxonaning  tadbirkorlik  faoliyati  yuritishiga  imkoniyatlar  yaratuvchi  va  unga 
xavf – xatarlar etkazuvchi makromuhit omillar ta’sir qiladi. 
 
5.4. Korxonalarda marketing xizmatini tashkil etish 
 
Marketingni  tashkil  etish  -  marketing  xizmatini  boshqaradigan  idoralarning 
tashkiliy  ko‘rinishi  bo‘lib,  u  yoki  bu  topshiriqni  bajarish  uchun  bo‘ysunish  va 
javobgarlikni belgilaydi. 
Marketingni  tashkil  qilish  -  korxonada  bir  necha  yo‘nalishda  amalga  oshirilishi 
mumkin: 
1.  Funksional-bunda  javobgarlik  taqsimot,  sotish,  ta’minot  va  tovar  harakatini 
tashkil qilish doiralariga tushadi. 
2.  Tovarlar  tamoyili  bo‘yicha  tashkil  etish.  Unda  funksional  tamoyillarga,  yana 
bir tovar markasi uchun boshqaruvchilar qo‘shiladi. 
3.  Bozor tamoyili bo‘yicha tashkil etish. Unda funksional tamoyillariga, yana bir 
qo‘shimcha,  ya’ni  hudud  bozorlari  va  iste’molchilar  turi  bo‘yicha  boshqaruvchilar 
qo‘shiladi. 
Funksional tashkil etishning yutuqlari, bo‘linmalarning boshqarishdagi soddalik, 
bajariladigan  funksiyalarga  yuqori  javobgarlikdan  iboratdir.  Lekin  bu  tuzilishning 
qator kamchiliklari ham mavjud:  
➢ tovarlar bo‘yicha maxsus bo‘limlarning yo‘qligi;  
➢ bozorning hududiy segmentlari bo‘yicha maxsus bo‘limlarning yo‘qligi; 
➢ bozor talablarining o‘zgarishi va iste’molchilar talabiga operativ reaksiyaning 
sustligi; 
➢ marketing  tashkilotlari  tadbirlarning  moliyalashtirish  masalalarini  hal 
etishning qiyinlashganligi. 
Tovar  tamoyili  bo‘yicha  tashkil  etish  tovarlar  va  ular  guruhlari  bo‘yicha 
bo‘limlar  tashkil  etishni  talab  etadi.  Unda  tovar  bo‘limlari  bo‘yicha  mustaqil  qaror 
qabul  qiladi. Marketing  xizmatining tashkiliy tuzilishi bu kabi bo‘lgan shakl, avvalo 
ishlab chiqaradigan tovarlar assortimenti katta bo‘lgan firmalarga to‘g‘ri keladi. 

---

 
91 
Tovar  tamoyili  bo‘yicha  tashkil  etish  shakli  ham,  shuningdek  kamchiliklarga 
ega.  Boshqarishning  bu  kabi  tizimi  marketing  faoliyatining  o‘ziga  xos  tomonlarini 
doim  ham  e’tiborga  olmaydi.  Tovarlar  bo‘yicha  guruhlar  ishchilari  o‘z 
majburiyatlarini  samarali  bajarish  uchun  etarlicha  huquqlarga  ega  emas,  boshqaruv 
apparatida  katta  sonli  guruh  va  guruhchalar  paydo  bo‘lishi  bilan  ularni  ushlab  turish 
katta xarajatlar talab qiladi. 
Bozor  tamoyili  bo‘yicha  tashkil  etishda  deyarli  barcha  korxonalar  o‘z  tovarini 
xarakteri  jihatidan  turlicha  bo‘lgan  bozorlarda  sotadi.  Turli  bozorlarning  sotib  olish 
xususiyatlari yoki turli tovar ustunliklariga ega bo‘lgan hollardagina bozor tamoyiliga 
ko‘ra  tashkil  etish  maqsadga  muvofiqdir.  SHuning  uchun  marketing  xizmati 
bo‘limlari asosiy bozorlarga qarab tuziladi.