|
1-BOB. XALQARO MARKETINGNING NAZARIY ASOSLARI
1.1. Globallashuv sharoitida respublikada tashqi iqtisodiy faoliyatning
rivojlanishi
Insoniyat taraqqiyotining hozirgi bosqichi globallashuv jarayonlarining jadal
rivojlanishi orqali tavsiflanadi. Globallashuvni iqtisodiy jihatdan qaraydigan bo’lsak,
u jahon xo’jaligining butun makonini qamrab oluvchi iqtisodiy munosabatlar
tizimining tashkil topishi va rivojlanishini anglatadi.
Globallashuv jarayonlarining kengayishi jahon mamlakatlari o’rtasidagi
iqtisodiy munosabatlarning yanada takomillashuviga olib keladi. Jumladan,
globallashuv natijasida transmilliy korporatsiyalar, ularning turli ko’rinishdagi
xalqaro birlashmalari faoliyatining tarkib topishi va kengayishi, xalqaro ishlab
chiqarish kooperatsiyasi va mehnat taqsimotining nisbatan yuqori darajaga o’tishi,
xalqaro iqtisodiy tashkilotlar faoliyatining yanada kuchayishi ro’y beradi.
Umuman olganda, globallashuv jarayonlari jahon xo’jaligining yaxlit iqtisodiy
tizim sifatida rivojlanishida sifat bosqichi hisoblanib, yangi imkoniyatlarni ochib
beradi.
Biroq, globallashuv jarayonini mutlaqlashtirish va unga bir tomonlama qarash
to’g’ri bo’lmaydi. Chunki, mazkur jarayon o’zining ijobiy jihatlari bilan bir qatorda
ziddiyatli tomonlariga ham ega. Jahonning bir mamlakatida ro’y berayotgan ijtimoiy-
iqtisodiy larzalarning muqarrar ravishda boshqa mamlakatlarga ham o’z ta’sirini
o’tkazishi shulardan biri hisoblanib, bugungi kunda ro’y berayotgan moliyaviy
inqiroz ham aynan shu ma’noda globallashuv jarayonlarining oqibati hisoblanadi.
Dunyo yanada integratsiyalashgan tizimga aylanib, turli xil davlat
strukturalarining siyosiy integrasiyasi intensivlik bo’yicha iqtisodiy integratsiyadan
ortda bormoqda.
Hozirgi kunda jahon hamjamiyati uchun xalqaro iqtisodiy munosabatlarning
xalqaro mehnat taqsimoti asosida rivojlanish jarayoni juda xos bo’lib, ayrim
mamlakatlar yoki mamlakatlar guruhlari o’rtasida ob’yektiv, barqaror tijorat
21
munosabatlarini aks ettiradi. Rivojlanib borayotgan jahon hamjamiyati iqtisodiy
jarayonlarni baynalminallashtirish tendensiyasini kuchaytiradi, ishlab chiqarishning
xalqaro ixtisoslashuvi va kooperasiyasiga ko’maklashadi, savdo va ilmiy-tadqiqot,
konstruktorlik ishlari bilan almashinishga xizmat qiladi. Bu jarayon sotuv bozorini
kengaytirishning
barcha
omillarini
hisobga
olish,
xalqaro
tijorat-xo’jalik
aloqalarining barcha zamonaviy shakllarini rivojlantirishni talab qiladi.
Tashqi iqtisodiy aloqalarning kengayishi eksport va importda, xalqaro auksion
va savdolarda, chet el korxonalariga kiritiluvchi investitsiyalarda va nihoyat tovar va
xizmatlar jahon bozorida namoyon bo’lib, ko’plab mamlakatlarda faoliyat
ko’rsatuvchi hamda chet eldagi ishlab chiqarish va sotuv bo’linmalaridan
foydalanuvchi transmilliy korporatsiyalar amalda butun jahon uchun ishlaydi.
Bularning barchasi tovar va xizmatlarni mamlakat hududidan tashqarida sotish
bo’yicha maxsus tadbirlar majmuasi - xalqaro marketing zaruratini yuzaga keltiradi.
Bu yerda gap xalqaro firmalar haqida boradi. Bu firmalarning ishlab chiqarish va
tijorat faoliyati xorijiy mamlakatlarda ham tarqaladi hamda ular sho’’ba
korxonalarning mavjudligi, texnologik kooperatsiya va ixtisoslashuv, resurslar
bazasining umumiyligi, boshqaruv va nazoratning markazlashuvi bilan tavsiflanadi.
Ushbu vazifani muvaffaqiyatli hal qilish uchun xalqaro marketing usullaridan –
ishlab chiqarishni tashkil etish va tovar mahsulotlarini sotish kompleks tizimi,
xalqaro bozor tadqiqotlari va prognozlash asosida muayyan xorijiy iste’molchilarning
talab va ehtiyojlari, hohish-istaklari va odatlarini qondirish uchun xizmat
ko’rsatishdan unumli foydalanish zarur.
O’zbekistonda bozor munosabatlarining rivojlanishi va u bilan bog’liq bo’lgan
ko’plab korxonalar iqtisodiy faoliyatidagi o’zgarishlar tobora o’z mahsulotlarini
eksport qilishga yo’naltiradi, shuningdek, boshqa mamlakatlardan tovarlarni import
qilishga ixtisoslashgan savdo tashkilotlarining paydo bo’lishi, mamlakatimizdagi
xo’jalik strukturalarining xalqaro mehnat taqsimotiga jalb etilishi – bularning
barchasi, ayniqsa, korxona, tashkilot, bank va sug’o’rta kompaniyalarining ishlab
chiqarish, sotuv va boshqaruv faoliyatini muvofiqlashtirish sohasida xalqaro
marketing funksiyalari va usullarini yaxshi bilishni talab qiladi.
22
Do'stlaringiz bilan baham: |
