Ergashxodjaeva Sh. Dj., Nazarova F. M

6.2-jadval 
«Tovar-bozor» matrisasi
1
 
Tovarlar 
Bozorlar 
Joriy 
Yangi 
Joriy 
Bozorga chuqurroq kirib borish 
strategiyasi 
•  Sotishni jadallashtirish 
•  Yangi xaridorlarni qidirish 
•  Raqobatchilarni sindirish 
•  Tovarni iste’mol sohasini 
kengayishi 
Bozorni rivojlantirish strategiyasi 
•  Yangi bozorlar 
•  Yangi sotish hududlari 
•  Xalqaro bozorlar 
•  Tovarni ishlatilishini yangi sohalarini 
tuzish 
Yangi 
Tovarni rivojlantirish 
•  O’z kuchi bilan yangi tovar ishlab 
chiqarish 
•  Bitimlarni rivojlantirish 
•  Litsenziya 
•  Maxorat bilan ayirboshlash 
Diversifikasiya 
•  Gorizontal 
•  Vertikal 
•  Konsentrik 
 
“Porterning  umumiy  strategik  modeli”da  korxona  barcha  imkoniyatlarini 
bozordagi  bir  segmentga  qaratadi,  tovar  ishlab  chiqarish  xarajatlarini  kamaytirish 
evaziga  mahsulotga  past  baho  belgilab  iste’molchilarni  ko’proq  jalb  etadi  va  sotish 
                                                
1
 Чувакова С.Г. Стратегический маркетинг. Учеб. пос. – М.: Дашков и К. 2012. – 272 с. 

---

 
128 
hajmini  oshiradi.  Boshqa  xolatda  esa,  raqobatchilar  yuk  bozorni  yangi  tovar 
assortimenti bilan egallab oladi. 
“Tovarlar  (bozorlar  imkoniyatlari  qolipi  (matrisasi))”da  foydani  ko’paytirish 
birinchidan  –  tovar  xarakatini  o’zgartirmagan  xolatda  bozorni  kengaytirish, 
ikkinchidan  –  xali  talab  qondirilmagan  bozorlarga  kirib  borish;  uchinchidan  - 
korxona  bozorda  yaxshi  tanilgandan  so’ng  yangi  tovar  ishlab  chiqarish  yoki 
modifikatsiyasini  o’zgartirish;  to’rtinchidan  -  yangi  bozorlar  uchun  yangi  tovarlar 
ishlab chiqarish orqali erishiladi. 
“Boston  konsalting  guruhi  qolipi”  orqali  bozorda  foyda  olish,  korxona  faoliyat 
ko’rsatadigan  hududlardan  eng  samarali  strategik  xo’jalik  bo’limlarini  tanlash  bilan 
amalga oshiriladi. 
Birinchi hudud - “yulduzlar” (katta talab va bozorda yuqori ulushga erishilgan). 
Bu  hududni  e’zozlab,  yanada  mustahkamlash  choralari  ko’riladi.  Bozordagi  ulushni 
saqlash  uchun  narxlarni  pasaytirish,  reklama  xarajatlarini  ko’paytirish,  mahsulot 
turlarini ko’paytirish va boshqalar amalga oshiriladi. 
Ikkinchi  hudud  -  “sog’in  sigirlar”  (past  talab,  ammo  bozorda  firmani  ulushi 
yuqori) Bu hududga qattiq nazorat o’rnatiladi. 
Uchinchi  hudud  -  “qiyin  tarbiyali  bolalar”  (talab  yuqori,  ammo  bozorda  ulush 
kam).  Bu  hudud  imkoniyatlarini  o’rganish  va  “yulduzlar”  hududi  darajasiga 
ko’tarilishi ehtimoli bormi yoki yo’qmi? Kerak bo’lsa, xarakatni ko’paytirish zarur. 
Turtinchi  hudud  -  “itlar”  (past  talab  va  bozorda  kam  ulush).  Agar  bunday 
hududni egallab turishga, keskin sabab bo’lmasa, undan qutulish kerak.