Ergashev Xu

Kimyoviy tenglama, bu kimyoviy reaksiyalarning kimyoviy formula yordamida ifodalanishidir. Zarurat tug`ilsa, koeffisientlar yordamida tenglama tenglab olinadi.
2H₂+O₂= 2H₂O

Kimyoviy reaksiya turlari:
1)Birikish reaksiyalarida ikki yoki undan ortiq moddadan bitta yangi modda olinadi: A+B+…=C
2H₂+O₂=2H₂O CaO+CO₂=CaCO₃ 2Cu+O₂=2CuO Na₂CO₃+CO₂+H₂O=2NaHCO₃ 2)Parchalanish reaksiyalarida bitta moddadan bir necha yangi moddalar hosil bo`ladi: C=A+B+…
<sub>2H2</sub>O=2H<sub>2</sub>+O<sub>2</sub> CaCO<sub>3</sub>=CaO+CO<sub>2</sub> CaCO<sub>3</sub>∙MgCO<sub>3</sub>=CaO+MgO+2CO<sub>2</sub>
3)O`rin olish reaksiyalarida oddiy modda murakkab moddaning tarkibiy qimi o`rnini oladi, natijada yangi oddiy va murakkab moddalar hosil bo`ladi:
C+AB=CB+A
Zn+HCl=ZnCl₂+H₂ Fe+CuSO₄=FeSO₄+Cu
4)Almashinish reaksiyalarida murakkab moddalarning tarkibiy qismlari o`zaro almashadi: AB+CD=AD+CB
NaOH+HCl=NaCl+H₂O BaCl₂+Na₂SO₄=BaSO₄+2NaCl

Kimyoviy reaksiyalarda ajralib chiqadigan energiya kimyoviy energiya deb ataladi.

Kimyoviy reaksiyada ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdori reaksiyaning issiqlik miqdori (Q) deb ataladi.

Kimyoviy reaksiyalar davomida har doim issiqlik chiqadi yoki yutiladi.
a)Issiqlik(energiya) chiqishi bilan boradigan reaksiyalar ekzotermik(ekzo-tashqari)reaksiyalar deb ataladi. Bu reaksiyalarda issiqlik miqdori <<+>> ishora bilan ko`rsatiladi:
Fe+S=FeS +96kJ ; S+O<sub>2</sub>=SO<sub>2</sub> +297kJ ; C+O<sub>2</sub>=CO<sub>2</sub> +393kJ b)Issiqlik(energiya) yutilishi bilan boradigan reaksiyalar endotermik(endo-ichkari) reaksiyalar deb ataladi. Bu reaksiyalarda issiqlik miqdori <<−>> ishora bilan ko`rstiladi:
N₂+O₂=2NO −181kJ ; 3O₂=2O₃−289kJ.

Kimyoviy reaksiyada faqat sof modda ishtirok etadi. Agar ichida qo`shimchalar bo`ladigan bo`lsa, qo`shimchasini ajratib olib sof moddani o`zini reaksiyaga kirishtirish kerak.
Misol uchun:
a)20% qo`shimchasi bo`lgan 100 gr NaCl deb aytilsa, 20 gr qo`shimcha 80gr sof modda. b)65% NaCl bo`lgan 100 gr tog` jinsi deb aytilsa, 65 gr sof modda 35 gr qo`shimcha.
Reaksiyaga moddaning qancha qismi kirishganini ko`rsatuvchi son reaksiya unumi deyiladi va % da yoki ulushda bo`lishi mumkin.
Misol uchun:
a)Reaksiya unumi 70% degani sof moddaning 100% dan 70% i reaksiyaga kirishdi degani, 30% i ortib qoldi yoki isrof bo`ldi degani.
b)Reaksiya unumi 0,7 degani sof moddaning 1 dan 0,7 si reaksiyaga kirishdi degani, 0,3 i ortib qoldi yoki isrof bo`ldi degani.
c)100 gr 20% qo`shimchasi bo`lgan NaCl 60% unum bilan reaksiyaga kirishdi degani, sof 80 gr NaCl ning 60 % i ya`ni 48 grami reaksiyaga kirishdi degani:
100gr____100%
x________80% x=80gr sof modda

80gr_____100%

Telegram: @ICC_KIMYO
Ergashev Xusniddin Baxriddinovich [phone] x________60% x=48 gramm reaksiyaga kirishgani.