Эргаш Ғозиев

 
бирор вазифани 
бажаришига кўра яратилган сўзлар: “ф-ф-фу” − гугурт; печка, чироқ, шам, 
примус кабилар; 2)
 
предметларнинг ёндошлик белгисига қараб номлаш: 
“анна” − деворга осилган жами нарсалар, қўшни хонадан эшитилган овозлар; 
3) ташқи белгисига асосланиб номлаш: “кх-кх” − мушук, соч, мўйна, телпак, 
намат ва бошқалар; 4)
 
предметларнинг товуш чиқаришига қараб яратилган 
сўзлар: “ля-ля” − телефон, пианино, радио, телевизор, таниш мусиқа 
асбоблари ва ҳоказолар. 
Психология фанида тўпланган маълумотларга таяниб бир маъноли ва 
кўп маъноли сўзларнинг ҳосил бўлиши ўртасида кескин тафовут йўқ, дея 
хулоса чиқариш мумкин. Чунки бола учун ҳар қандай сўзни ҳам талаффуз 
қилиш жуда қийин кечади. 

---

89 
Д.Б.Элькониннинг фикрича, сўзларнинг ҳосил бўлиши ва боланинг 
нутқига айланиши, энг аввало сўзнинг маъносини тушуниб ва идрок қилишга 
бевосита боғлиқдир. Бунинг натижасида, биринчидан, боланинг луғат 
бойлиги кескин кўпаяди, иккинчидан, нутқида иккита сўздан иборат гап 
тузиш имконияти вужудга келади ва учинчидан, предметларнинг номига 
қаратилган саволлар туғилади. Мазкур жараён бир ярим ёшдан ошгандан 
сўнг бошланади ва болада катталар, билан мулоқотнинг янги босқичи пайдо 
бўлганини билдиради. Нутқ орқали мана шу ёшдаги болаларга вазият ва 
ҳолатни эмас, балки предметларни англатувчи сўзлар ўргатилади. Гўдаклик 
давридан илк болалик даврига ўтиш унинг фаолиятида ва катталар билан 
мулоқотида жиддий олға силжиш билан ажралиб туради. Ана шу силжиш 
болада атрофдаги одамлар ва нарсаларга табақали муносабатни 
шакллантиради. Бироқ бу муносабатлар фақат катталар билан ҳамкорликдаги 
фаолият орқали амалга ошади.
 
Катталар билан ҳамкорликдаги ёки
 
мустақил 
предметли ҳаракатларни эгаллашдаги ютуқ ёки муваффақиятсизлик, 
омадсизлик ҳоллари болада турли ҳис-туйғу ва кечинмаларни (қувонч, 
ташвиш, ачиниш, қайғуриш, самимийлик, лоқайдлик ва ҳоказоларни) 
вужудга келтиради. Шахснинг фаоллиги, ҳаракатчанлиги, ташаббускорлиги, 
интилувчанлиги, билишга иштиёқмандлиги, дадиллиги асосан юқоридаги 
омилларга узвий