Ер тузишни лойихалаш

Сув босадиган минтақа
- бу доимий ёки мавсумий сув тагида қоладиган 
ерлар. Бу ерлардан қишлоқ хўжалиги ёки бошқа мақсадларда фойдаланиш 
умуман мумкин эмас. Бу минтақанинг чегараси сув омбори тўғонининг 
юқори бъефи сатҳи билан белгиланади. Демак, тўғоннинг юқори бъефи 
сатҳидан паст жойлашган ерлар сув босадиган минтақага киради. Сув 
босадиган минтақанинг лойиҳавий чегараси тўғоннинг юқори бъефи сатҳи 
бўйлаб ўтказилган горизонтал бўйича ўтади. Бу чегарани белгилашда сув 
босими натижасида сув омборининг оқим бўйича юқори қисмида сув 
сатҳининг бироз юқори бўлишини ҳисобга олиш керак. Бу ерлар мавжуд ер 
эгалари ва ердан фойдаланувчилардан олинади. 
Ер ости сувлари сатҳи кўтариладиган минтақа
- сув омбори 
теварагидаги ерлар бўлиб, бу ерларда сизот сувлари сатҳи кескин 
кўтарилиши натижасида ердан фойдаланиш шароити ўзгаради. Сизот 
сувларининг кўтарилиши тупроқ намлигининг ошишига, айрим ҳолларда эса 
ботқоқланишга олиб келади. Натижада бу ерлар деҳқончилик ва боғдорчилик 

---

120 
учун фойдаланишга яроқсиз ҳолга келади, яйлов ўсимликларининг таркиби 
ва сифати ёмонлашади, биноларнинг чўкиши, деворларнинг ёрилиши ва 
бошқа салбий оқибатлар кузатилади.
Сизот сувлари сатҳи кўтариладиган ерларнинг лойиҳавий чегаралари 
сув билан қопланадиган минтақа чегаралари сатҳидан ҳайдалма ерлар, 
яйловлар ва пичанзорлар учун 1 метрдан, қишлоқлар учун 2 метрдан ва 
шаҳарлар учун 3 метрдан юқори қилиб белгиланади. Бу минтақадаги 
ҳайдалма ерлар ва яйловлар пичанзорларга айлантирилади. Пичанзорларнинг 
ҳосилдорлиги ўртача 50 % пасаяди. Ер ости сувлари сатҳи кўтариладиган 
минтақа чегараларини аниқроқ белгилаш махсус изланишлар асосида 
қилинадиган илмий хулосалар ёрдамида амалга оширилади. Бу минтақага 
тушадиган боғлар ва узумзорлар харажатлари ҳисобга олинади ва тўла 
қопланади (8 расм). 
Бу ерлар ер эгалари ва ердан фойдаланувчилардан олинмайди (ер ости 
сувлари жудаям кўтарилиб ботқоқлашган ерлардан ташқари). Лойиҳалаш 
амалиётида сизот сувлари сатҳи кўтариладиган майдонларнинг 20% у
кўл
кўл
хўжаликнинг тартиб раљами
хўжаликлар чегаралари
кўл
хўжаликнинг марказий љишлођи
љурилиш базаси
тўђоннинг 
жойлашиши
ќимояланган 
майдон
дамбалар
сизот сувлари сатќи 
кўтариладиган минтаља
сув босадиган минтаља
ЎФЕ
ЎФЕ
ЎФЕ
ЎФЕ