Ер тузишни лойихалаш

3. 
Ер тузишни лойиҳалаш фанининг предмети 
Ер тузиш ривожланиш жараёнида оддий ер ўлчашлар ва бўлишлардан то 
ҳозирги, ердан самарали фойдаланиш ва ерни муҳофаза қилиш бўйича чуқур
назарий ва амалий билимларни талаб этадиган мураккаб тадбирларни 
ишлашгача бўлган барча босқичларни босиб ўтди. 
Илм-фан ривожланишининг тарихи шуни кўрсатадики, олдин ҳар бир соҳада 
тажриба асосида амалий билимлар пайдо бўлади. Амалий билимлар уларга бўлган 
талабни фақат белгили вақтгача қондира олади. Кейин эса амалий билимлар 
моҳиятини илмий асосда тушунишга зарурат туғилади ва натижада махсус фанни 
яратиш керак бўлади. Ер тузиш ҳам худди мана шу жараённи босиб ўтди ва 
табиат билан жамият ривожланишининг объектив қонуниятларининг ердан 
фойдаланишга таъсирини ўрганадиган ва шу асосда ердан самарали 
фойдаланишни ташкил этиш қонуниятларини аниқлайдиган фанлар тизимига 

---

13 
айланди. 1920-1930 йилларда ер тузиш фанлари таркиби "Ер тузиш техникаси", 
"Лойиҳалаш услубияти" ва "Ер тузиш иқтисоди" фанларидан иборат эди. 
20 асрнинг 30 йиллари ўрталарига келиб "Ер тузишни лойиҳалаш" фани ер 
тузишнинг асосий фанига айланди. 60 йиллар бошларида эса ер тузиш фанлари 
янада ривожланиб, янги илмий йўналишлар пайдо бўлди. Бу йўналишлар пайдо 
бўлишига иқтисодий-математик усуллар ва моделлаштиришнинг кенг қўлланила 
бошлаши, янги геодезия асбобларининг ва ЭҲМ ларнинг пайдо бўлиши сабаб 
бўлди. Натижада янги "Ер тузишнинг илмий асослари", "Ер тузиш ва ер 
муносабатлари тарихи", "Ер тузишда геодезик ишлар", "Ер тузишда иқтисодий-
математик усуллар ва моделлаштириш", "Ер тузиш ишларини ташкил этиш ва 
режалаш" фанлари ер тузиш фанлари туркумига қўшилди. Шу билан бир қаторда 
"Ер тузиш иқтисоди" ва "Лойиҳалаш услубияти" фанлари "Ер тузишни 
лойиҳалаш" фанига қўшиб юборилди. 
70 йилларда эса илмий изланишлар услубиятлари ривожланиши натижасида 
ер тузиш фанлари туркумига "Мутахассисликка кириш", "Ер тузишда илмий 
изланишлар услубияти" ва "Ер ресурсларидан фойдаланишни режалаш ва 
башоратлаш" фанлари қўшилди. Ер тузиш фанларини табақалаштириш 
натижасида "Ер тузиш иқтисоди" фанини қайтадан махсус фан сифатида "Ер 
тузишни лойиҳалаш" фанидан ажратиш зарурати туғилди.
Шундай қилиб, ҳозирги даврда ер тузиш фанларининг белгили тизими юзага 
келди. Бу тизим професор С.Н.Волков томонидан тузилган ва 1 расмда 
келтирилган (Землеустроительное проектирование /Под. ред. С.Н.Волкова.-М.: / 
Колос,1997. 24-25б.).

---

14 
Ер ту-
зишнинг 
ижти-
Ер 
тузишда 
геодезик 
Ер тузиш 
жараёни-
ни модел-
Ер іисоби-
ни, ер эга-
ликлари 
Ер тузиш 
ишлари 
іужжатла
Иєисодий 
єонунлар, 
єонуният-
Ер билан 
ажралмас 
бојлиє 
Ижтимои
й ишлаб 
чиєариш 
Ер тузиш 
ишлаб 
чиєари-
Фанларнинг изланиш предмети
Ер 
тузиш 
тарих
и
Ер 
тузишд
а 
геодез
ик 
ишлар
Иєтисоди
й 
математи
к усуллар 
ва 
моделла
ш-тириш
Ер 
кадаст-
ри ва 
ер 
монито
-ринги
Ер 
іуєуєи
й
Ер 
тузиш 
иєти-
соди
Ер ту-
зишни 
лойиіа-
лаш
Ер 
тузиш-
нинг 
ил-мий 
асос-
лари
Ер 
тузишда 
илмий 
изланиш
-лар 
услу-
бияти
Ер тузиш 
ишларин
и ташкил 
этиш ва 
режала
ш-тириш