Эпидемик жараён ҳақида тушунча, юқумли касаллик-ларнинг юқиш механизми ва табиий ўчоқлилик назариялари. Паразитар тизимнинг ўз-ўзини бошқариш назарияси



Download 8,12 Mb.
bet8/17
Sana10.07.2022
Hajmi8,12 Mb.
#773669
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   17
Bog'liq
5 маъруза слайдлари У Э ЭЖ таълимоти Эпид жараён3 назария Uzb —

Глобал нозоареаллар. Ер шарининг хама жойида таркалганлик, кўпгина антропоноз ва катор хайвонларни зоонозларга хосдир. Глобал таркаладиган касалликлардан касалланиш даражаси турли худудларда ўзига хос хусусиятга эга. Амалиётда одатда касалланишни маъмурий худудлар бўйича таккослаш кўлланилади.

  • Глобал нозоареаллар. Ер шарининг хама жойида таркалганлик, кўпгина антропоноз ва катор хайвонларни зоонозларга хосдир. Глобал таркаладиган касалликлардан касалланиш даражаси турли худудларда ўзига хос хусусиятга эга. Амалиётда одатда касалланишни маъмурий худудлар бўйича таккослаш кўлланилади.
  • Регионал нозоареаллар касаллик таркалишининг худудлар бўйича чекланганлиги. Бу энг аввало табиий ўчокли касалликларга хосдир. Лекин айрим антропоноз ва зооноз касалликлари хам регионал таркалиш билан характерланади. Масалан: вабонинг эндемик ўчоклари Жанубий–Шаркий Осиёнинг айрим худудлари бўлиб, бу ердаги ижтимоий ва табиий шароит вабо вибриони хаёт фаолиятидаги ўзини бошкариш механизми ишлашини таъминлайди. Табиий ўчокли касалликларнинг регионал таксимланиши табиий ўчоклар ареали билан тушунтирилади.
  • Айрим касалликларнинг табиий ўчоклари бўлиб, бошка бир касалликлар зоналараро таксимланишга эга.

Ахолининг юкумли касалликлар билан касалланишларини худудлар бўйича таксимланиши

  • Ахолининг юкумли касалликлар билан касалланиш-
  • ларининг худудлар бўйича таксимланиши
  • Глобал
  • Регионал
  • Зонал
  • Зоналараро
  • Кенгликдаги
  • зоналар
  • Табиий
  • зоналар
  • Эпидемияга
  • карши ишлар
  • сифати билан
  • белгиланади-
  • ган, касалла-
  • нишнинг
  • нотекис
  • таркалиши
  • Муайян ижти-
  • моий ва табиий
  • шароитларнинг
  • махсус хусусият-
  • лари билан бел-
  • гиланадиган,
  • касалланиш-
  • нинг нотекис
  • таркалиши
  • Кўп йиллик динамикада эпидемик жараён жадаллиги ўзгаришини асосий йўналишларига эпидемик тенденция дейилади. У касалланишнинг баркарорлашувини, ўсишини ва пасайишини характерлайди. Эпидемик тенденциянинг бу уч варианти эпидемик жараённи регуляция килувчи шарт-шароитлар динамикасини акс эттиради.
  • Даврийлик кўринишлари- ўзаро богланган даврий кўринишларда тебраниш жараёнлари, сабаб-окибат богланишлари учун характерли, фазалар фарки билан синхрон тарзда кечувчи жараёндир. Сабаб-окибат богланишларининг хилма-хиллиги даврийлик кўринишларининг даврлари узунлиги ва амплитудаси катталиги бўйича хилма-хиллигини белгилайди. 2-5,7-15,хамда 20 ва ундан кўп йиллик даврни камраб олувчи узунликдаги даврийлик кузатилади. Шу сабабдан кичик, ўрта ва катта даврлар фаркланди.
  • Даврийлик табияти: эпидемик жараён джаврийлик кўринишлари турли турдаги хайвонлар сонидаги даврийлик кўринишлари билан кўп жихатдан ўхшаб кетади. Касалланиш даврларининг космотеллургик холатлар ташки ритмикаси билан корреляцияси аникланган. Шунингдек, паразитар системалар ўз-ўзини бошкаришни белгиловчи ички механизмлар очиб берилади. Паразит ва махсус хўжайин популяцияларининг инфекцион-иммунологик муносабатлари даврийликнинг кўпгина кўринишларини тушунтириб беради.
  • Кўп йиллик динамикада эпидемик жараённи мунтазам бўлмаган тебранишла-ри. Бу мунтазам характерга эга бўлмаган ижтимоий ва табиий шароитлари-нинг сезиларли ўзгаришлари натижасида пайдо бўлди. Урушлар, табиий офатлар, эпидемияга карши самарали тадбирларни ўтказишдаги камчиликлар сабаб бўлади. Барча миграция жараёнлари эпидемия ривожланишига сабабчи бўлади.
  • Касалланиш динамикасининг йил ичидаги ритмик такрорланувчи даврлари мавсумийлик дейилади. Тегишлича касалланишнинг йиллик динамикасида мавсумий ва мавсумлар аро даврлар фаркланади. Мавсумийлик кўринишлари: одатда аэрозоль антропонозларнинг кишки ва ичак антропонозларининг ёзги мавсумийлиги фаркланади. Кўпинча касалланишнинг ўсиш даврлари табият мавсумларига мос тушмайди. Улар икки ёнма-ён мавсум кисмларига тўгри келади. Ёзги-кузги, кузги-кишки, кишки-бахорги. Айрим инфекцияларда худудга боглик бўлади, айримларида худудга боглик эмас. Касалланишнинг мавсумий ошиши билан зарарланган жамоалар сони ва уларнинг хар биридаги касаллик сони ошиб боради.
  • Мавсумийлик - эпидемик жараён ривожланишининг фазалилигини яккол кўринишларидан биридир. Инфекцион-иммунологик муносабатлар билан бошкариладиган инфекцияларда касалланишнинг мавсумий кўтарилишига эпидемик вариант шаклланиши билан кўзгатувчи популяциясининг ички кайта куриши кузатилади. Уларнинг шаклланишида ахолининг турли ижтимоий ёш гурухлари хисса кўшадилар.
  • Эпидемия типлари: эпидемия типларини умумий гурухларига ажратиш асосан тўртта белгига караб амалга оширилади: вакт (замон), худудий (макон), жадаллиги (интенсивлик) ва эпидемик жараён ривожланиши механизми бўйича.
  • Вакт бўйича: ўткир ва сурункали эпидемиялар. Ўткир эпидемиялар одатда бир пайтнинг ўзида юктирилганда кузатилади. Биринчи касал минимал яширин даврда, охиргиси максимал инкубацион даврда пайдо бўлади. Энг кўп касаллар ўртача яширин даврга тўгри келади. Максимал яширин даврдан кейинги касаллар кузатилса, улар кўзгатувчини иккиламчи юктиришган бўлади.
  • Худудий белги бўйича: локал-айрим худудга ахоли гурухига хос касалланиш. Таркалган кўшни худуд ва ахоли гурухларига таркалган касалланиш.

Download 8,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish