Energiya transformatsiyalanishining molekulyar mexanizmlari. Biologik oksidlanish va atf sintezlanish jarayoni Reja

Sistemalarga misol: biomakromolekula, mitoxon-driya, hujayra, yurak, organizm, biosfera, quyosh sistemasi va h.z.
Sistema bilan atrof-muhitning o’zaro bog’liqligi xarakteriga qarab quyidagi ti’larga bo’linadi.
Ajratilgan (izolirlangan) sistema – tashqi muhit bilan o’zaro energiya va modda almashinuvi sodir bo’lmaydi. Demak, ularda energiya va massa o’zgarmay qoladi. Masalan, ideal Dg’yuar idishining ichidagi suyuqlik sistemasi bunga misol bo’ladi. (Termos ichidagi suyuqlik)
Yo’iq sistema – tashqi muhit bilan faqat energiya almashinib turadi, lekin sistema chegarasida modda almashinuvi sodir bo’lmaydi. Bunday sistemalarning massasi doimiy bo’ladi, energiyasi esa o’zgarib turadi.
Ayrim chekinishlarni inobatga olgan holda, bu sistemaga Yerni misol qilib ko’rsatsak bo’ladi, yahni Yer Quyoshdan doimo energiya olib turadi.
( olovni ustida qaynab turgan idishdagi suv)
Ochiq sistema –tashqi muhit bilan ham energiya va ham modda almashinuvi sodir bo’ladi. Natijada ularning massasi va ichki energiyasi o’zgarib turadi.
Termodinamika nuqtai-nazaridan tirik organizmlarga, xujayralarga, to’qimalarga ochiq sistemalar deb qarash mumkin.
Energiya bu materiyaning asosiy harakat shakli hisoblanadi va sistemaning ish bajarish qobiliyatini o’zida aks etti-radi. SHartli ravishda energiyani in-tensiv faktorni ekstensiv faktorga ko’’aytirish orqali ifodalash mumkin. Masalan, ‘v (‘-bosim, v-hajm), TS (T-harorat, t+273ºC) S-’entro’iya), M-m (M-kimyoviy potentsial, m-massa) va h.z.
Termodinamik ‘arametrlar
Xar kanday sistemaning holati uning ‘arametrlari yig’indisi bilan belgilanadi va ‘arametrlardan birortasining o’zgarishi, sistema holatining o’zgarishiga sabab buladi.
Sistemani tashkil etgan zarrachalar massasi va miqdoriga bog’lik bo’lgan ‘arametrlar-ekstensiv ‘arametrlar deb ataladi. Ularga massa, xajm, issiklik sigimi, kulonlarda ifodalangan zaryad mikdori, birikmaning molg’ mikdori misol buladi.
Sistemani tashkil etgan zarrachalar massasi va miqdoriga bog’lik bo’lmagan ‘arametrlar-intensiv ‘arametrlar deb atalib, ularga tezlik, entro’iya o’zgarish tezligi, kimyoviy potentsial, kuchlanish, bosim, harorat misol bo’ladi.
Adabiyotlarda ‘arametrlar funktsiyalar deb xam ataladi.
Jarayon nima? Sistema ‘arametrlari o’zgarishiga jarayon deb ataladi. Termadinamik sistemada amalga oshuvchi jarayonlar quyidagilardan iborat:

•